در يكى از آن دو، در مراسم حج حاضر مى شود و مردم را مى بيند، ولى مردم او را نمى بينند.[1] حضور آن حضرت در موسم حج، گواه بر زندگى طبيعى او است. گويا مقصود از اين كه مردم او را نمى بينند، اين است كه او را نمى شناسند يعنى او را مثل ديدن ديگران نمى بينند.

در پاسخ سؤال ياد شده يادآورى كنيم كه اين سؤال تازگى نداشته و تنها در عصر ما مطرح نشده است، بلكه از روايات اسلامى بر مى آيد كه حتى پيش از تولد حضرت مهدى(عليه السلام) نيز اين سؤال مطرح بوده و هنگامى كه پيامبر اسلام و ائمه پيشين(عليهم السلام)از مهدى و غيبت طولانى آن حضرت سخن به ميان مى آوردند، با چنين سؤالى رو به رو مى شدند و به آن پاسخ مى گفتند.

اينك برخى از اين آثار را به اختصار مورد بررسى قرار مى دهيم:

1. خورشيد پنهان

أ. پيامبر اسلام در پاسخ اين پرسش كه آيا شيعه در زمان غيبت، از وجود قائمفايده اى مى برد؟ فرمود: بلى، سوگند به پروردگارى كه مرا به پيامبرى بر انگيخت، در دوران غيبتش از او نفع مى برند و از نور ولايتش بهره مى گيرند، همان گونه كه از خورشيد به هنگام قرار گرفتن در پشت ابرها استفاده مى كنند.[2]

ب. امام صادق(عليه السلام) فرمود: از روزى كه خداوند حضرت آدم را آفريده تا روز رستاخيز، زمين هيچ گاه خالى از حجت نبوده و نخواهد بود، يا حجت ظاهر و آشكار و يا غايب و پنهان، و اگر حجت خدا نباشد، خدا ستايش نمى شود.

راوى پرسيد: مردم چگونه از امام غايب و پنهان استفاده مى كنند؟ حضرت فرمود: آنچنان كه از خورشيد پشت ابر استفاده مى كنند.[3]

ج. خود حضرت مهدى ـ عجل الله تعالى فرجه ـ نيز روى اين معنا تكيه كرده است.