از اين لحظه، وضع جنگ به كلى عوض شد، آرايش جنگى مسلمانان بهم خورد، صفوف آنان از هم پاشيد، ارتباط فرماندهى با افراد قطع گرديد و مسلمانان شكست خـوردنـد و حـدود هفتاد نفـر از مجـاهـدان اسلام، از جمـلـه «حمـزة بن عبدالمطلب» و «مُصْعَب بن عُمير» يكى از پرچمداران ارتش اسلام، به شهادت رسيدند.

از طرف ديگر، چون شايعه كشته شدن پيامبر اسلام در ميدان جنگ توسط دشمن پخش گرديد، روحيه بسيارى از مسلمانان متزلزل شد و در اثر فشار نظامى جديد سپاه شرك، اكثريت قريب به اتفاق مسلمانان عقب نشينى كرده و پراكنده شدند، و در ميدان جنگ جز افرادى انگشت شمار در كنار پيامبر نماندند و لحظات بحرانى و سرنوشت ساز در تاريخ اسلام فرا رسيد. در اين جا بود كه نقش بزرگ على(عليه السلام) نمايان گرديد، زيرا على(عليه السلام) با شجاعت و رشادتى بى نظير در كنار پيامبـر شمـشير مـى زد و از وجود مقـدس پيشـواى عظيم الشأن اسلام در برابر يورش هاى مكرر فوج هاى متعدد مشركان، حراست مى كرد.

«ابن اثير» در تاريخ خود مى نويسد:

پيامبراسلام(صلى الله عليه وآله) گروهى از مشركين را مشاهده كرد كه عازم حمله بودند، به على دستور داد به آنان حمله كند، على(عليه السلام) به فرمان پيامبر به آنان حمله كرد و با كشتن چندين تن موجبات متفرق شدن آنان را فراهم ساخت. پيامبر سپس گروه ديگرى را مشاهده كرد و به على(عليه السلام)دستور حمله داد و على آنان را كشت و متفرق ساخت. در اين هنگام فرشته وحى به پيامبر عرض كرد: اين، نهايت فداكارى است كه على(عليه السلام)از خود نشان مى دهد. رسول خدا فرمود: او از من است و من از او هستم. در اين هنگـام صـدايى از آسـمان شنيـدنـد كـه مى گفت: «لاسَيْفَ اِلاّ ذُوالْفِقار، وَ لا فَتى اِلاّ عَلىّ» .[1]

«ابن ابى الحديد» نيز مى نويسد: