كمبودهايش ببرند، ولى امام(عليه السلام)دشمنان خود ـ از يهودى، مسيحى، زردشتى، برهمن، صابئى، منكر خدا و...ـ همه را در بحث محكوم نمود...» .[1]

جالب توجه آن كه دربار مأمون پيوسته محل برگزارى اين گونه مباحثات بود، ولى پس از شهادت امام(عليه السلام) ديگر اثرى از آن مجالس علمى و بحث هاى كلامى ديده نشد و اين مسئله قابل دقت است.

خود امام(عليه السلام) هم كه از قصد مأمون آگاهى داشت، مى فرمود: هنگامى كه من با اهل تورات به توراتشان، با اهل انجيل به انجيلشان، با اهل زبور به زبورشان، با ستاره پرستان به شيوه عبرانيشان، با مؤبدان به شيوه پارسيشان، با روميان به سبك خودشان، و با اهل بحث و گفتوگو به زبان هاى خودشان استدلال كرده، همه را به تصديق خود وادار كنم، مأمون خود خواهد فهميد كه راه خطا را برگزيده و يقيناً پشيمان خواهد شد.... [2]

و به اين ترتيب نظر بدبينان در اين زمينه كاملاً تقويت مى شود.

2 . اگـر از ايـن انگيزه صرف نظر كنيم، انگيزه ديگرى كه در اين جا جلب توجه مى كند، اين است كه مأمون مى خواست مقام والاى امام هشتم(عليه السلام) را تنها در بعد علمى منحصر كند، وتدريجاً او را از مسائل سياسى كنار بزند و چنين نشان دهد كه امام مرد عالمى است و پناه گاه امت اسلامى در مسائل علمـى است، ولى او كارى با مسائل سياسى ندارد و به اين ترتيب شعار تفكيك دين از سياست را عملى كند!

3 . انگيزه ديگرى كه در اين جا به نظر مى رسد، اين است كه هميشه سياست مداران شيّاد و كهنه كار اصرار دارند در مقطع هاى مختلف، سرگرمى هايى براى توده مردم درست كنند تا افكار عمومى را به اين وسيله از مسائل اصلى