جامعه و ضعف هاى حكومت خود منحرف سازند. او مايل بود كه مسئلـه مناظـره امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) با علماى بزرگ عصر و زمان خود نقل محافل و مجالس باشد و همه علاقه مندان و عاشقان مكتب اهل بيت(عليهم السلام)در جلسات خود به اين مسائل بپردازند و از پيروزى هاى امام در اين مباحث سخن بگويند و مأمون كارهاى سياسى خود را با خيال راحت دنبال كند و پوششى بر نقاط ضعف حكومتش باشد.

…

4 . چهارمين انگيزه اى كه در اين جا به نظر مى رسد، اين است كه مأمون خود، آدم بى فضلى نبود، تمايل داشت به عنوان يك زمام دار عالم در جامعه اسلامى معرفى گردد، و عشـق او را به علم و دانش آن هم در محيط ايران خصوصاً و در محيط اسلام آن روز عموماً همگان باور كنند، و اين يك امتياز براى حكومت او باشد و از اين طريق گروهى را به خود متوجه سازد.

از آن جا كه اين جلسات بحث و مناظره به هرحال قطعاً جنبه سياسى داشت و مسائل سياسى معمولاً تك علتى نيستند، هيچ مانعى ندارد كه بگوييم احتمالاً همه اين انگيزه هاى چهارگانه براى مأمون مطرح بوده است.

در هر صورت با اين انگيزه ها جلسات بحث و مناظره گسترده اى از سوى مأمون تشكيل شد، ولى چنان كه خواهيم ديد، مأمون از اين جلسات ناكام بيرون آمد و نه تنها به هدفش نرسيد، بلكه نتيجه معكوس گرفت.

اكنون با در نظر گرفتن اين مقدمات، به سراغ قسمتى از اين جلسات بحث و مناظره مى رويم، هرچند با كمال تأسف در متون تاريخ و حديث گاهى جزئيات بحث هايـى كه رد و بدل شـده اصلاً ذكر نگرديده، بلكه بسـيار خلاصه شده است، و اى كاش امروز همه آن جزئيات در اختيار ما بود تا بتوانيم به عمق سخنان امام(عليه السلام)پى ببريم و از زلال كوثر علمش بنوشيم و سيراب شويم (و اين گونه كوتاهى ها و سهل انگارى ها در كار روات حديث و ناقلان تاريخ، كم نيست كه تنها تأسفش امروز براى مـا باقى مانـده است)، ولى خوشبختـانه قسمت هايى را مشروح نقـل كرده اند كه همان ها مى تواند مشتى از خروار باشد.