البته اين حركت علمى چيزى نبود كه بهوسيله عباسيان يا امويان پايه گذارى شده باشد، اين; نتيجه مستقيم تعليمات اسلام در زمينه علم بود كه براى علم و دانش، وطنى قائل نبود و به حكم: «اُطْلُبُوا اْلعِلْمَ وَلَوْ بِالصِّينِ وَ اُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَلَوْ بِسَفْكِ الْمُهَجِ وَ خَـوْضِ اللُجـَجِ»، مسلمانان را به دنبال آن مى فرستاد. هرچند در دورافتاده ترين نقاط جهان يعنى چين، و با پرداختن هرگونه بها در اين راه، حتى خون قلب بود.

در تواريخ آمده است كه مأمون شبى ارسطاطاليس، فيلسوف مشهور يونانى را در خواب ديد، از او مسائلى پرسيد و چون از خواب برخاست، به فكر ترجمه كتاب هاى آن فيلسوف افتاد، نامه اى به پادشاه روم نوشت و از وى خواست مجموعه اى از علوم قديم كه در بلاد روم بود، براى او بفرستد. پادشاه روم پس از گفتوگوى بسيار، اين درخواست را پذيرفت.

مأمون جمعى از دانشمندان را مانند «حجـاج بن مطـر» و «ابن بطـريق» و «سلما»، سرپرست «بيت الحكمة» (كتابخانه بسيار بزرگ و مشهور بغداد) را مأمور انجام اين مهم نمود.

آنان آن چه را از بلاد روم يافتند و پسنديدند جمع آورى كرده، نزد مأمون فرستادند و مأمون دستور ترجمه آن ها را داد.[1]

بدون شك خواب هاى سياست بازان كهنه كارى همچون مأمون، ساده نيست و قاعدتاً جنبه سياسى دارد!

آن ها در اين خواب ها امورى را مى بينند كه پايه هاى كاخ بى دادگرى شان را محكم مى سازد و به هرحال، اين عمل مأمون از نظر تحليل سياسى احتمالاتى دارد:

1 . مأمون براى اين كه خود را مسلمانى طرفدار علم و دانش قلمداد كند، دست به اين كار زد تا از اين طريق امتياز و وجهه اى كسب كند.