مى نمود. پس اين ها هيچ كدام براى توجيه پذيرفتن وليعهدى براى امام كافى نبود.

از همه اين ها گذشته اگر فرض را بر اين بگذاريم كه امام اميد به زنده ماندن تا پس از درگذشت مأمون را نيز مى داشت، ولى برخوردش با عوامل ذى نفوذى كه از شيوه حكم رانى وى خشنود نبودند، حتمى بود. همچنين توطئه هاى عباسيان و دار و دسته شان و بسيج همه نيروها و ناراضيان اهل دنيا برضدحكومت امام كه برنامه اش اجراى احكام خدا به شيوه جدش پيامبر(صلى الله عليه وآله)و على(عليه السلام)بود، امام را با مشكلات زيانبارى رو به رو مى ساخت.

فقط اتخاذ موضع منفى درست بود

با توجه به تمام آن چه گفته شد، درمى يابيم كه براى امام(عليه السلام) طبيعى بود كه انديشه رسيدن به حكومت را از چنين راهى پر زيان و خطر از سر بيرون كند، زيرا نه تنها هيچ يك از هدف هاى وى را به تحقق نمى رساند، بلكه برعكس سبب نابودى علويان و پيروانشان همراه با هدف ها و آمالشان نيز مى گرديد.

بنابراين، اقدام مثبت در اين جهت يك عمل انتحارى و بى منطق قلمداد مى شد.

حال با توجه به اين كه امام رضا(عليه السلام) در پذيرفتن وليعهدى از خود اختيارى نداشت و نمى توانست اين مقام را وسيله رسيدن به اهداف مقدّس خويش قرار دهد و از سويى هم امام نمى توانست ساكت بنشيند و در برابر اقدامات دولتمردان، چهره موافق نشان بدهد، پس بايستى برنامه اى بريزد كه در جهت خنثى كردن توطئه هاى مأمون پيش برود.[1]

امام رضا(عليه السلام) به صورت هاى گوناگونى براى خنثى كردن توطئه هاى مأمون