حضرت در مرو بماند؟ اگر حقيقتاً حضرت وليعهد بود، چه مانعى داشت كه در مرو باشد و اين قسمت از كشور را تحت نظر داشته باشد؟

اين ها سؤالاتى است كه شايد ابتداءاً سهل و ساده به نظر برسد، ولى دقت در آن ها مى تواند به خوبى روشن سازد كه مأمون در اين اقدام مخلص و راستگو نبود، بلكه موجبات ديگرى در ميان بود كه او را بدين كار وامى داشت .[1]

دلائل امام براى پذيرفتن وليعهدى

هنگامى امام رضا(عليه السلام) وليعهدى مأمون را پذيرفت كه ديد اگر امتناع ورزد، نه تنها جان خويش را به رايگان از دست مى دهد، بلكه علويان و دوستداران حضرت نيز همگى در معرض خطر واقع مى شوند.

بر امام لازم بود كه جان خويشتن و شيعيان و هواخواهان را از گزندها برهاند، زيرا امت اسلامى به وجود آنان و آگاهى بخشيدنشان نياز بسيار داشت. اينان بايستى باقى مى ماندند تا براى مردم چراغ راه و رهبر و مقتدا در حل مشكلات و هجوم شبهه ها باشند.

آرى، مردم به وجود امام و دست پروردگان وى نياز بسيار داشتند، چه; در آن زمان موج فكرى و فرهنگى بيگانه اى بر همه جا چيره شده و در قالب بحث هاى فلسفى و ترديد نسبت به مبادى خداشناسى، ارمغان كفر و الحاد مى آورد، از اين رو بر امام لازم بود كه برجاى بماند و مسئوليت خويش را در نجات امت به انجام برساند و ديديم كه امام نيز ـ با وجود كوتاه بودن دوران زندگيش پس از وليعهدى ـ چگونه عملاً وارد اين كارزار شد.

حال اگر او با رد قاطع و هميشگى وليعهدى، هم خود و هم پيروانش را به دست نابودى مى سپرد، اين فداكارى معلوم نيست همچون شهادت حياتبخش و گره گشاى سيد شهيدان، گرهى از كار بسته امت مى گشود.