سود فرزند خود تمام كرد.

گذشته از اين، با توجه به نقشى كه مسئله نسب در انديشه عرب ها دارد، رشيد به احتمال قوى در ترجيح امين بر مأمون اين جهت را نيز مورد نظر داشته است. برخى از مورخان، اين مطلب را به اين عبارت بيان كرده اند:

در سال 176 رشيد پيمان وليعهدى را براى مأمون پس از برادرش امين بست. مأمون از لحاظ سنى يك ماه بزرگ تر از امين بود، اما امين، زاده زبيده، دختر جعفر، از زنان هاشمى بود، در حالى كه مأمون از كنيزى به نام «مراجل» زاده شده و او نيز در ايام نقاهت پس از زايمان درگذشته بود.

گرچه پدر مأمون مقام دوم را پس از امين براى وى تضمين كرده بود، ولى اين امر البته براى خود مأمون هيچ گونه اطمينانى نسبت به آينده اش در مسئله حكومت ايجاد نمى كرد، چه; او نمى توانست از سوى برادر و فرزندان عباسى پدرش مطمئن باشد كه روزى پيمان شكنى نكنند، بنابراين آيا مأمون مى توانست در صورت به خطر افتادن موقعيتش، بر ديگران تكيه كند؟

مأمون چگونه مى توانست به حكومت و قدرت دست يابد؟ و در صورت دستيابى، چگونه مى بايستى پايه هاى آن را مستحكم سازد؟!

اين ها سؤال هايى بود كه پيوسته ذهن مأمون را مشغول مى داشت و او مى بايست با نهايت دقت و هشيارى و توجه، پاسخ آن ها را بجويد و آن گاه حركت خود را هماهنگ با اين پاسخ ها شروع كند.

3 . موضع علويان در برابر مأمون

طبيعى بود كه علويان نه تنها به خلافت مأمون، كه به خلافت هيچ يك از عباسيان تن در نمى دادند، زيرا خود، كسانى را داشتند كه به مراتب سزاوارتر از عباسيان براى تصدى حكومت بودند. به علاوه، مأمون به دودمانى تعلق داشت كه قلوب خاندان على از دست رجال آن چركين بود، چه; از دست آنان بيش از آن چه از بنى اميه ديده بودند، زجر و آزار كشيده بودند.