ـ به ياد عمويم زيد و آن چه بر سر او آوردند افتادم، گريه ام گرفت.

ـ چه چيزى از او به ياد شما آمد؟

ـ قتل و شهادت او.

آن گاه امام چگونگى شهادت او را براى حمزه شرح داد...[1]

انقلاب محمد نفس زكيه[2]

يكى از حوادث مهم اواخر امامت امام صادق(عليه السلام) كه تبيين موضع امام در برابر آن مهم است، قيام محمد نفس زكيّه بر ضدّ حكومت ابوجعفر منصور دوانيقى(دومين خليفه عباسى) است.

محمد كه از طرف پدر، نبيره امام حسن(عليه السلام) و از طرف مادر از نسل امام حسين(عليه السلام) بود; شخصيتى وارسته، پاك و پرهيزكار بود به طورى كه براساس ويژگى هاى معنوى والايى كه داشت، لقب نفس زكيه (= پاك نفس، پاك سرشت) يافته بود.[3] او از بزرگان بنى هاشم بود و از نظر فضيلت و ارزش هاى انسانى مانند: دين دارى، دانش، شجاعت، سياست مدارى، بزرگوارى، و بخشندگى چهره ممتازى به شمار مى رفت.[4]

محمد كه برخاسته از دودمان پاك رسالت و پرورش يافته اين مكتب بود، نمى توانست به حكومت هاى طاغوتى كه به نام اسلام بر مقدرات مسلمانان تسلط يافته بودند، صحه بگذارد، از اين رو اواخر حكومت امويان به مخالفت با اين حكومت برخاست و يك هسته مركزى براى برانداختن آن تشكيل داد و براى اين منظور از علاقه مندان خود و افراد مبارز بيعت گرفت. از جمله افرادى