داخل جامعه اسلامى، بحث ها و گفتوگوهاى علمى و مذهبى و مناظره پيرامون مباحث مختلف به اوج گرمى و رونق رسيده بود و دانشمندان فراوانى در اين زمينه برخاسته بودند كه هركدام وزنه بزرگى به شمار مى رفتند.

هم چنين، از آن جا كه اكثر مباحث علمى تا آن روز شكل ثابت و تدوين شده اى نيافته بود، زمينه براى بحث و مناظره بسيار وسيع بود[1]. در اثر اين عوامل، مناظره ميان پيروان فرقه ها و مذاهب گوناگون اهميت خاصى پيدا كرده بود و اين جا و آن جا مناظرات ارزنده و پرهيجان فراوانى رخ مى داد كه در خور توجه و جالب بود و امروز بسيارى از آن ها در دست است.

مجموع اين عوامل، مايه شكوفايى دانش و آگاهى و فهم تحليلى مسائل در ميان مسلمانان گرديده بود، به طورى كه براى اين موضوع دركتب تاريخ اسلام جاى خاصى باز شده است.

هشام بن حكم، كه درچنين جوّى تولد و پرورش يافته بود، به حكم آن كه از استعـداد شگـرف و شـور و شـوق فراوانى برخوردار بود، به زودى جاى خود را در ميـان دانشمندان باز كرد و در صف مقدم متفكران و دانشمندان عصر خود قرار گرفت.[2]

نخستين آشنايى

او (هشام) در اين سير علمى، هنوز گم شده خود را نيافته بود و با آن كه مكتب هاى مختلف را بررسى نموده و با بزرگ ترين رجال علمى و مذهبى عصر خود بحث ها كرده بود، هنوز به نقطه مطلوب خويش نرسيده بود، فقط يك نفر مانده بود كه هشام با او رو به رو نشده بود و او كسى جز «جعفـر بن محمـد»، پيشواى ششم شيعيان، نبود.

هشام به درستى فكر مى كرد كه ديدار با او دريچه تازه اى به روى وى خواهد