از نظر عامل دوم، حضرت موضع تعاون و همكارى داشت، زيرا او را به همكارى دعوت كردند و او نيز پاسخ مثبت داد.

اما از نظر عامل سوم، او مهاجم و معترض بود، زيرا اگر هم از او بيعت نمى خواستند، باز به حكومت هجوم برده، آن را غير اسلامى مى خواند.

ارزش هريك از عوامل سه گانه

اكنون ببينيم در ميان اين عوامل سه گانه، كدام يك ارزش بيش ترى دارد؟

بى شك عامل اجابت دعوت مردم كوفه ارزشى بسيار دارد، زيرا حضرت در پاسخ مردمى كه از اطاعت يزيد سرپيچى نموده و او را براى رهبرى خود دعوت كرده بودند آمادگى خود را اعلام كرد، و اگر اوضاع و شرايط مساعد بود، اقدام به تشكيل حكومت اسلامى مى نمود. اما خوددارى حضرت از بيعت يزيد ارزش بيش ترى دارد; زيرا امام بارها اعلام كرده بود كه به هر قيمت و در برابر هرگونه فشارى، با يزيد بيعت نخواهد كرد و اين امر، ايستادگى و مقاومت حضرت را در برابر زور و فشار نشــان مى دهد، ولى بيش ترين ارزش را عامل سوم يعنى امر به معروف و نهى از منكر دارد، زيرا در اين جا اقدام حضرت نه جنبه عكس العمل و دفاع داشت و نه جنبه همكارى و تعاون و اجابت دعوت، بلكه جنبه تهاجم و اعتراض داشت. اگر دعوت مردم كوفه عامل اساسى بود، وقتى كه خبر رسيد كه زمينه كوفه منتفى شده است، طبعاً امام دست از سخنان و مواضع خود بر مى داشت و از ادامه سفر به سوى عراق صرف نظر مى كرد، امّا مى بينيم داغ ترين خطبه هاى امام حسين(عليه السلام)و شورانگيزترين و پرهيجان ترين سخنان او بعد از ماجراى شهادت حضرت مسلم است. از اين جا روشن مى گردد كه امام حسين(عليه السلام) تا چه اندازه روى عامل امر به معروف و نهى از منكر تكيه داشت و تا چه حد نسبت به حكومت فاسد يزيد مهاجم و معترض بود؟[1]