بدين ترتيب از نظر زمانى، خوددارى از بيعت يزيد، پيش از آن بود كه اسمى از دعوت كوفيان به ميان آيد، و نخستين نامه كوفيان نيز درحدود چهل روز پس از اقامت امام حسين(عليه السلام) در مكه به دست آن حضرت رسيد، بنابراين مسئله اين نيست كه چون امام از طرف مردم كوفه دعوت شده بود، با يزيد بيعت نكرد، بلكه ابتداءاً از بيعت خوددارى كرد و سپس نامه هاى كوفيان را دريافت داشت، يعنى اگر كوفه اى هم نبود و اگر مردمـى هـم او را دعـوت نمى كردنـد، و اگر تمـام اقطار زمين را بر او تنگ مى گرفتند، باز با يزيد بيعت نمى كرد.

3. عامل امر به معروف و نهى از منكر

امام حسين(عليه السلام) از روز نخست از مدينه با شعار امر به معروف و نهى از منكر حركت كرد. از اين نظر، مسئله اين نبود كه چون از امام حسين(عليه السلام) بيعت خواسته اند و او بيعت نكرده، پس قيام مى كند، بلكه اگر بيعت هم نمى خواستند، باز قيام را لازم مى دانست. نيز مسئله اين نبود كه چون مردم كوفه از او دعوت كرده اند، قيام مى كند، زيرا ديديم كه حدود يك ماه و نيم بعد از خوددارى از بيعت بود كه دعوت كوفيان آغاز شد. از اين ديدگاه، منطق امام حسين(عليه السلام)منطق اعتراض و تهاجم بر حكومت ضد اسلامى بود، منطق او اين بود كه چون جهان اسلام را منكرات و فساد و آلودگى فـراگرفته، و حكومت وقـت به صورت سرچشمه فسـاد در آمـده اسـت، او به حكم مسئوليت شرعى و وظيفه الهى خود بايد قيام كند.

چنان كه گفتيم اين هرسه عامل در قيام و نهضت عظيم امام حسين(عليه السلام) نقـش داشتند و هر كدام نوعى تكليف و وظيفه براى امام ايجاب مى كرد و موضع حضرت در برابر هر كدام، فرق مى كرد:

از نظر عامل اول، امام حسين حالت دفاعى داشت، زيرا از او به زور بيعت مى خواستند و او خوددارى مىورزيد.