سه عامل در پيدايش اين قيام و نهضت اثر داشت:

1. درخواست بيعت از امام حسين(عليه السلام) براى يزيد و وارد آوردن فشار به آن حضرت به اين منظور;

2. دعوت مردم كوفه از امام حسين(عليه السلام) به عراق;

3. عامل امر به معروف و نهى از منكر كه امام حسين(عليه السلام) از روز نخست، از مدينه با اين شعار حركت كرد.

اكنون هر كدام از اين ها را توضيح مى دهيم تا ببينيم قيام امام حسين(عليه السلام) با توجه به هريك از اين ها چه ماهيتى داشته و سهم هر كدام از اين ها در اين انقلاب چه قدر بوده است؟

1. مخالفت با بيعت يزيد

از نظـر زمانـى، نخستين عامـل، درخواست بيعت از امام حسين(عليه السلام) از طرف حكومت يزيد و مخالفت آن حضرت با اين بيعت است. چنان كه مــورخـان مى گويند، پس از مرگ معاويه در نيمه ماه رجب سال 60 هجرى[1] يزيـد بــه «وليد بن عُتبة بن ابى سفيان»، حاكم مدينه، نوشت كه از حسين بن على براى خلافت او بيعت بگيرد و به وى فرصت تأخير در اين كار را ندهد. با رسيدن نامه يزيد، حاكم مدينه حسين بن على(عليه السلام) را خواست و موضوع را با او در ميان گذاشت. حسين(عليه السلام)كه از زمان حيات معاويه با وليعهدى يزيد به شدت مخالفت كرده بود، اين بار نيز از بيعت سر باز زد، زيرا بيعت با يزيد، نه تنها به معناى صحه گذاشتن بر خلافت شخص ننگينى مانند او بود، بلكه به معناى تأييد بدعت بزرگى همچون تأمين رژيم سلطنتى بود كه معاويه آن را پايه گذارى كرده بود.

چند روز فشار از طرف حاكم مدينه ادامه داشت، ولى حسين بن على(عليه السلام) در برابر آن مقاومت مى كرد. بر اثر تشديد فشار، حضرت در 28 رجب با اعضاى