…

ماهيت و عوامل قيام عاشورا

در مورد نهضت امام حسين(عليه السلام) سؤالاتى مطرح است كه روشن شدن علل قيام آن حضرت، بستگى به پاسخ اين سؤالات دارد. سؤالات چنين است:

1 . آيا اگر يزيد براى گرفتن بيعت از امام حسين(عليه السلام) به او فشار نمى آورد، باز هم او با حكومت يزيد مخالفت مى كرد؟

2. آيا اگر مردم كوفه امام حسين را به عراق دعوت نمى كردند، باز هم اين قيام رخ مى داد؟

3 . آيا اين قيام و نهضت، يك اقدام حساب نشده و ناآگاهانه و يك انقلاب انفجارى از نوع قيام ها و انفجارهاى اجتماعى بود كه امروز مادى ها مطرح مى كنند؟ يا يك انقلاب آگاهانه و حساب شده بود؟

براى روشن شدن پاسخ اين سؤالات لازم است مقدمتاً يادآور شويم كه برخلاف پديده هاى طبيعى كه معمولاً تك ماهيتى هستند، پديده هاى اجتماعى ممكن است چندماهيتى باشند مثلاً يك فلز نمى تواند در يك زمان، هم ماهيت طلا داشته باشد و هم ماهيت مس، ولى پديده هاى اجتماعى مى توانند در آن واحد چند بعد داشته باشند و عوامل مختلفى در پيدايش آن ها مؤثر باشد. مثلاً يك نهضت مى تواند داراى ماهيت عكس العملى باشد يعنى صرفاً يك عكس العمل باشد، و در عـين حال ماهيـت تهاجمى نيـز داشته باشـد و در صـورت داشتن ماهيـت عكس العملى، ممكن است در برابر يك جريان، عكس العمل منفى و در برابر جريان ديگر عكس العمل مثبت به شمار برود.

قيام امام حسين(عليه السلام) از اين گونه پديده ها بود و همه اين ها در نهضت آن حضرت وجود داشت، زيرا عوامل مختلف در آن اثر داشت كه ذيلاً توضيح مى دهيم: