چنانكه مى‌گويند ماده موجود- يا موجود ماده به اضافه زمان و مكان- و پس از تحليل بدست مى‌آيد كه گويندگان اين سخن- در تطبيق معناى خيالى صواب خود- بواقعيت خارج كه الهيين مى‌گويند خطا مى‌نمايند- .

پس در مورد هر ادراك ناصواب و فكر فاسد- بترتيبى كه ذكر شد بايد نقطه حقيقى را- كه باصطلاح فلسفى مورد- انتقال ما بالعرض مكان ما بالذات- يعنى تطبيق حكم صواب قوه‌اى- بمورد حكم صواب قوه ديگرى است- بايد بدست آورده و فهميد كه هيچ ادراكى نمى‌تواند- خطاى مطلق بوده باشد- و در جهان هستى بحسب حقيقت خطائى پيدا شود- بلكه پيوسته فكر اصلى و ادراك حقيقى- در مورد خطا صواب مى‌باشد- .

بر حرف هيچ كس منه انگشت اعتراض آن نيست كلك صنع كه خط خطا كشد
از بيان فوق مى‌توان نتيجه گرفت- 1-وجود خطا در خارج بالعرض است- يعنى در جائى كه ما خطا مى‌كنيم- هيچيك از قواى مدركه و حاكمه‌مان- در كار مخصوص بخود خطا نمى‌كند- بلكه در مورد دو حكم مختلف از دو قوه- مثلا حكم اين قوه را بمورد قوه ديگر تطبيق مى‌نماييم- حكم خيال را بمورد حكم حس يا بمورد حكم عقل- و اين نكته مضمون سخنى است كه فلاسفه مى‌گويند- كه خطا در احكام عقليه بواسطه مداخله قوه خيال است- .

و از همين جا مى‌شود نتيجه گرفت- كه اگر چنانچه ما در تكون علوم كنجكاوى كرده- و به تميز ادراكات حقيقى و مجازى- بالذات و بالعرض نائل گشته- و خواص كلى آنها را بدست آوريم- مى‌توانيم بكليات خطا و صواب خود واقف گرديم- و باصطلاح منطق در موارد قضايا- ميان خطا و صواب تميز دهيم- .