كه بعد از دكارت آمده‌اند- اجمالا عقيده وى را در باب محسوسات- و اينكه محسوسات حقائق نيستند- و هم چنين عقيده وى را در باب معقولات و فطريات- و يقينى بودن آنها با اختلاف جزئى پذيرفته‌اند- اين جماعت را از آن جهت كه بمعقولات غير مستند بحس قائل هستند عقليون مى‌خوانند- .

خلاصه عقيده اين دانشمندان اينست- كه معقولات ارزش يقينى و معرفتى دارند- و اما محسوسات تنها داراى ارزش عملى مى‌باشند

نظريه حسيون

در مقابل عقليون دسته ديگرى از فلاسفه هستند- كه آنها را حسيون مى‌گويند- اين دسته هر چند با دسته اول در موضوع فطريات مخالفند- و همين اختلاف نظر آنها را از يكديگر متمايز كرده- و موجب جدالها و تاليف كتابها- از طرف هر يك براى اثبات نظريه خود- و ابطال نظريه مخالف شده- اما در نفى ارزش محسوسات- عقيده دكارت را كه سر دسته عقليون است قبول دارند- .

ژان لاك 1622 1704 م انگليسى- كه سر دسته حسيون بشمار ميرود- از دانشمندان بزرگ اروپا است- و در روانشناسى نظريات قابل توجهى دارد- در باره محسوسات مى‌گويد- منكر موجودات محسوس شدن چندان معقول نيست- و البته يقين بر آنها هم مانند يقين بر معلومات وجدانى- آن چيزهايى كه ذهن بى واسطه- نسبت ميان موضوع و محمول را تصديق مى‌كند- مثل علم نفس بوجود خود- و اينكه سه با يك و دو برابر است- و اينكه مثلث غير از مربع است- و معلومات تعقلى آن چيزهايى كه ذهن- براى درك نسبت ميان موضوع و محمول- احتياج بتصور معانى ديگر دارد- مانند علم به اينكه مجموع زواياى مثلث- مساوى با دو قائمه است- و يا اينكه جهان آفريدگار دارد نيست- و از نظر علمى و فلسفى مى‌توان آنها را- در زمره گمانها و پندارها بشمار آورد- ولى در امور زندگى دنيوى- البته بايد بحقيقت محسوسات يقين داشت - .

ژان لاك در باب تقسيم خواص جسم- نيز همان عقيده دكارت را دارد و مى‌گويد- خاصيت بر دو قسم است بعضى ذاتى جسمند- و از آن منفك نمى‌شوند- و آنها را خاصيت نخستين مى‌ناميم- مانند جرم و بعد و شكل و حركت يا سكون- بعضى خاصيتها مربوط بذات جسم نيستند- و عرض‌اند و فقط احساساتى هستند- كه بواسطه خاصيتهاى نخستين در ذهن ايجاد مى‌شوند- مانند رنگ و بو و آنها را خاصيتهاى دومين مى‌گوييم - .

البته اينجا اين اشكال پيش مى‌آيد- كه در صورتى كه ما جميع معلومات خود را- نسبت به عالم خارج بحسب نظر لاك مستند بحس ميدانيم- و فرض