براى شخص ديگر و يا براى خود همان شخص- در شرايط ديگر حقيقت چيز ديگرى است- مثلا من جسمى را در يك لحظه خاص از زمان- و در مكان و محيط مخصوص با حجم معين- و شكل و رنگ معين ادراك مى‌كنم- اين ادراك صحيح و حقيقت است- اما فقط نسبت به من و براى من نه نسبت بديگرى و براى او- زيرا شايد انسان ديگر يا حيوان ديگر- كه ساختمان قواى ادراكى وى با من فرق مى‌كند- همان شىء را در همان زمان و در همان محيط- با حجم و شكل و رنگ ديگرى ادراك كند- و البته براى او و نسبت به او حقيقت همان است- كه خودش ادراك كرده- خود منهم در لحظه ديگر يا در محيط ديگر ممكنست- آن جسم را با حجم و شكل و رنگ ديگرى ادراك كنم- و براى من در آن لحظه و آن محيط- حقيقت چيز ديگرى خواهد بود- .

اين دسته- از تحقيقات علمى جديد بر مدعاى خود گواه مى‌آورند- زيرا در علوم امروز ثابت شده- كه اعصاب انسان با حيوان و هم چنين اعصاب انسانها- نسبت بيكديگر در كيفيت عمل كردن اختلاف دارند- مثلا انسانها هفت رنگ اصلى- و انواع و اقسام رنگهاى فرعى را مى‌بينند- ولى بعضى حيوانات تمام رنگها را- به شكل خاكسترى مى‌بينند- بعضى از افراد انسان يافت مى‌شوند- كه كورى رنگ دارند بلكه ما در زندگى عادى خود مى‌بينيم- كه اعصاب يك فرد در حالات مختلف دو گونه عمل مى‌كنند- مثلا خوردنى معين در حال صحت و حال مرض دو طعم دارد- بوى معين گاهى خوش و مطبوع- و گاهى ناخوش و نامطبوع جلوه مى‌كند- .

پس بايد گفت- هر چيزى كه بر ما معلوم و مكشوف مى‌گردد- كيفيت ظهور و نمايشش بستگى دارد- به كيفيت عمل اعصاب و يك سلسله عوامل خارجى- پس ماهيات اشياء معلومه بطور اطلاق و دست نخورده- بر قواى ادراكى ظهور نمى‌كنند- پس حقائق در عين اينكه حقيقت هستند- نسبى و اضافى مى‌باشند- .

اين مسلك هر چند به ادله جديدى- از تحقيقات دانشمندان جديد مجهز شده- ولى از لحاظ نتيجه و مدلول عين مسلك شكاكان است- .

پيرهون شكاك معروف يونان- از جمله ادله‌اى كه اقامه كرد بر مدعاى خود- اختلاف كيفيت ادراك انسان و حيوان- و انسانها نسبت بيكديگر- و هر انسانى در حالات مختلف بود- ولى با اين تفاوت كه پيرهون نتيجه گرفت- پس ما نبايد معتقد باشيم- كه آنچه ادراك مى‌كنيم حقيقت است- بلكه بايد تمام ادراكات خود را با ترديد تلقى كنيم- ولى نسبيون جديد نتيجه مى‌گيرند- آنچه ما ادراك مى‌كنيم حقيقت است ولى نسبى است- يعنى حقيقت نسبت