خودش مساوى است- و پيوسته مدرك خود را ثابت مى‌انگارد- چنانكه اگر دو جسم را با حركت متشابه فرض كنيم- كه از حيث جهت و سرعت حركت با هم مساوى بوده باشند- نسبت بهمديگر تغيير پيدا نكرده- و در يك حال ثابت خواهند ماند- .

پاسخ- سخن ما در موضوع همين پندار و انگاشته همان است- كه در پاسخهاى گذشته گفتيم- و گذشته از آن در مورد دو حركت متشابه- براى اين سكون نسبى- اگر واقعيتى قائل نشويم تاثيرى ندارد- و اگر واقعيتى قائل شويم- در جهان خارج از ما يك موجودى ثابت پيدا خواهد شد- كه خاصه تغيير ماده را ندارد- و اين اشكالى است بر ماديين نه بر ما

اشكال [پنجم] يا تقرير نظر ماديين-

اين دانشمندان مى‌گويند- در جهان طبيعت تاثير يك طرفى- بحكم آزمايشهاى علمى موجود نيست- و هر مؤثر متاثرى را مى‌خواهد- كه عينا در وجود اثر ذى دخل بوده باشد- و بهمين لحاظ مؤثر هم هست- پس اثر پيوسته با شركت طرفين حاصل شده- و فرزند زائيده مجموع پدر مادر- مؤثر و متاثر مادى خود مى‌باشد- پس ادراك حسى نيز نتيجه تاثير متقابل- ماده خارج و سلسله اعصاب يا مغز مى‌باشد- كه در پديده‌هاى زنده و من جمله انسان يافته مى‌شود- و چنانكه تاثير اعصاب يا مغز- بى وجود ماده خارجى معنى ندارد- و همچنين تاثير ماده خارجى- بى تاثر اعصاب يا مغز معنى ندارد- همچنان تاثير و تاثر ماده خارجى و اعصاب يا مغز- بى تولد و پيدايش اثرى يا بد خود را- در مدت زندگانى پيش خود حاضر ببيند- چندين قرن است كه فلاسفه الهى اين ادعا را دارند