اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 693
خاک
نهادن، جلوهای از آن وجدان است: «وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ یَبْکُونَ
وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً.» [1] علما در برابر عظمت قرآن کریم، فروتنی و
تذلّل دارند: «قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِینَ
أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ
لِلْأَذْقانِ سُجَّداً.» [2] البته، کسانی که پیش از این به آنان علم داده
شده است، چون قرآن کریم بر آنان تلاوت شود، با تمام صورت به خاک افتاده و
(خدای تعالی را) سجده میکنند.
ج- معنا و مفهوم سوّم خشوع
یکی از معانی و مفاهیم خشوع، خفه بودن و خفیف بودن صدا در برابر عظمت
رحمان است: «یَوْمَئِذٍ یَتَّبِعُونَ الدَّاعِیَ لا عِوَجَ لَهُ وَ
خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْساً.»؛ [3]
یعنی در آن روز (که در قیامت است)، دعوتکننده را بدون سرپیچی، پیروی و
اطاعت میکنند، و صداها در برابر عظمت و کبریایی خدای رحمان، در سینهها
خفه شود، پس در این حال بهجز صدای خفیفی را نمیشنوی. خفیف و ملایم
بودن صدا در محضر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله، آزمایش الهی از تقوای قلب
(و یا خشیت دل) است: «إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ
رَسُولِ اللَّهِ أُولئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ
لِلتَّقْوی لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ.» [4]
د- معنا و مفهوم چهارم خشوع
یکی از معانی و مفاهیم خشوع، تذلّل قلب و تواضع بدن است در برابر عظمت و
کبریایی خدای سبحان در حال نماز و به هنگام ادای اذکار و انجام افعال و
ارکان مخصوص به آن: «الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ.» [5] موارد زیر نیز از این باب است: 1.
خاشعین، کسانی هستند که به ملاقات آثار قدرت خدای تعالی در قیامت و بازگشت
بهسوی او اطمینان دارند، و به آنان امر شده که در برخورد با مشکلات، از