و مانند آن، راجع به تجسم اعمال مى‌يابيم، در چندين مورد به صورت يك حكم كلى نيز به اين مطلب اشاره شده است از جمله:

1- «وَ وَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِراً؛ آنها اعمال خود را در آنجا حاضر مى‌بينند». و در واقع هر چه مى‌كشند از دست اعمال خود مى‌كشند و لذا بلافاصله بعد از اين جمله مى‌گويد:

«وَ لا يَظْلِمُ رَبُّكَ احَداً؛ و خداى تو به كسى ستم نمى‌كند!» [1]

2- «وَ بَدا لَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ‌؛ اعمال سوء آنها براى آنان آشكار خواهد شد و آنچه از مجازات و كيفر الهى را به باد مسخره گرفته بودند دامان آنها را خواهد گرفت». [2]

3- «يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتًا لِيُرَوْا أَعْمالَهُمْ‌؛ در آن روز مردم دسته دسته خارج مى‌شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود». [3]

4- «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ‌! وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ‌؛ هر كس به اندازه سنگينى ذره‌اى كار نيك انجام داده آن را خواهد ديد و هر كس به قدر سنگينى ذره‌اى كار بدى انجام داده او نيز آن را مشاهده خواهد كرد». [4]

اين آيه مى‌گويد انسان نفس عمل نيك و بد را خواهد ديد نه سزا و كيفر و پاداش آنها را، و همچنين آيات قبل، البته ممكن است همه اينها را به عنوان مشاهده نتيجه و پاداش و كيفر عمل يا مشاهده نامه اعمال توجيه و تفسير كنيم، ولى مسلماً اين توجيه و تفسيرها بر خلاف ظاهر آيات است، و شاهد و قرينه‌اى براى آن در دست نيست.

علاوه بر اين روايات زيادى كه در منابع اسلامى وارد شده ما را از چنين‌

[1]. سوره كهف (18)، آيه 49.

[2]. سوره جاثيه (45)، آيه 33.

[3]. سوره زلزال (99)، آيه 6.

[4]. سوره زلزال (99)، آيات 7 و 9.