خلاصه اينكه هيچ كس انكار نمى‌كند كه حقيقتى به نام روح و روان در ما وجود دارد.

اكنون بايد ديد جنگ دامنه دار «مادى‌ها» يا «فلاسفه متافيزيك و روحيون‌» در كجاست؟

پاسخ اين سؤال اين است كه: دانشمندان الهى و روحيون معتقدند غير از موادى كه جسم انسان را تشكيل مى‌دهد، حقيقت و گوهر ديگرى در او نهفته است كه از جنس ماده نيست و بدن آدمى تحت تأثير مستقيم آن قرار دارد.

به عبارت ديگر: روح يك حقيقت ماوراى طبيعى است كه ساختمان و فعاليت آن غير از ساختمان و فعاليت جهان ماده است، درست است كه دائماً با جهان ماده ارتباط دارد ولى ماده و يا خاصيت ماده نيست!

در صف مقابل، فلاسفه مادى و ماترياليست‌ها قرار دارند، آنها مى‌گويند: ما موجودى مستقل از ماده به نام روح يا نام ديگر سراغ نداريم هر چه هست همين ماده جسمانى و يا آثار فيزيكى و شيميايى‌ آن است.

ما دستگاهى به نام مغز و اعصاب داريم كه بخش مهمى از اعمال حياتى ما را انجام مى‌دهند و مانند ساير دستگاه‌هاى بدن مادى هستند و تحت قوانين ماده فعاليت مى‌كنند.

ما غدّه‌هايى در زير زبان داريم به نام «غدّه‌هاى بزاق» كه هم فعاليت فيزيكى دارند و هم شيميايى، هنگامى كه غذا وارد دهان مى‌شود، اين چاه‌هاى آرتزين! به طور خودكار و كاملًا اتوماتيك شروع به كار مى‌كنند، و چنان حسابگرند كه درست به همان اندازه كه آب براى جويدن و نرم كردن‌