برسيم؟! در جواب خواهيم گفت بله، بسيارى از چيزها اجبارى است، براى واضح شدن مطلب مثال‌هايى مى‌زنيم:

1. اگر در شهرى بيمارى واگيردارى شيوع پيدا كند، مقامات دولتى همه اهل آن شهر را واكسينه مى‌كنند، تا مردم از بيمارى در امان باشند، حال اگر درب منزل شما را بزنند و بگويند آقا بايد واكسن بزنيد، اگر بگوئيد مگر زور است من نمى‌خواهم بزنم، در اين صورت اعتنا به اختيار شما نكرده و به زور شما را واكسن مى‌زنند چرا؟ زيرا اينجا قلمرو اختيار شما نيست، اينجا جايى است كه براى حفظ و صيانت يكايك نفوس جامعه بايد شما هم تحت پوشش واكسيناسيون قرار گيريد.

2. اگر كسى سم بخورد به زور او را وادار به استفراغ و شستشوى معده مى‌كنند، و اگر بگويد به شما ربطى ندارد من مى‌خواهم خودكشى كنم، جان خودم است، مى‌خواهم از درد و رنج دنيا آزاد شوم! به هيچ وجه به حرف او اعتنا نمى‌شود چرا؟ زيرا او پا را از قلمرو اختيار فراتر نهاده و اينجا مرحله‌اى است كه بايد او را نجات داد اگرچه خودش راضى نباشد.

3. در بعضى كشورها وقتى نوزادى به دنيا مى‌آيد، نامش از طريق اداره آمار به آموزش و پرورش داده مى‌شود، و زمانى كه به حد 6 سالگى رسيد، همان طور كه در كشورها براى خدمت سربازى، سرباز احضار مى‌شود، در آنجا هم اين كودك 6 ساله براى تعلّم و سوادآموزى احضار مى‌شود، والدين اين نوزاد نمى‌توانند، بگويند ما نمى‌خواهيم فرزند ما باسواد شود چرا؟ زيرا اينجا قلمرو اختيار نيست، بلكه نظام آن جامعه چنين اقتضا مى‌كند كه از 6 سالگى براى جلوگيرى از شيوع بى‌سوادى سوادآموزى را اجباراً به اجرا درآورند.

پس اصل آفرينش هم مثل بعضى موارد ديگر اختيارى نيست و با احدى مشورت نمى‌شود، زيرا نظام احسن الهى چنين اقتضا مى‌كند كه مرحله اول‌