آنچه دراين صفحات به نگارش مى آيد پرتوى است از تلالوى خورشيد هماره تابان معارف اسلامى و نيز پاسخهائى از زبان بزرگان فقها عرفا و حكمايمان به سئوالاتى كه همواره در ذهن پوياى برادران طلاب نقش بسته و يا در برخوردهاى اجتماعى با آنها مواجه مى شوند.

دراين شماره و شماره هاى آينده در محضر مرزبانى از مرزبانان جاويد خواهيم بود كه با وجوداينكه در قرون اخير مى زيسته است ولى قدر و منزلتش حتى براى خواص از حوزه ها ناشناخته مانده است .

بر آن نيستيم تا شرح كاملى از زندگى ايشان را بنگاريم كه اين خود فرصتى ديگر و مقالى جداگانه را بايسته است . ليكن به منظور شناخت اجمالى از زندگى اين حكيم بزرگوار در جملاتى چند به پاى سخنان محقق عاليمقام استاد سيدجلال الدين آشتيانى مى نشينيم :

در بين حكماء و دانشمندان بعداز ملاصدرا عده اى را مى توان نشان داد كه درافكار وانظار فلسفى خصوصا در حكمت متعاليه ملاصدرا راسخ محقق و شاخص بوده اند و منشاء خدمات وانظار علمى آخوند را به حداعلى ترويج نموده اند

در بين محققان بعد از ملاصدرا از همه بيشتر آخوند ملاعلى نورى( متولد 1247 هجرى قمرى ) منشاءاثر بوده است .اين مرد زنده كننده ى طريقه ى آخونداست . چون قريب به صد سال عمر كرده است تقريبا 70 سال كتب ملاصدرا را در شهر اصفهان تدريس نموده است واين توفيق خود به ندرت در رجال علمى اتفاق مى افتد !

آخوند نورى مردى زيرك و واقف به اوضاع واحوال و مانند برخى از علماءاز سادگى خود ديگران را در تعب نمى انداخته است . براى او همه طبقات احترام خاصى قائل بودند. در زهد و تقوى مسلم عندالكل و در علميت منر نداشته است . بااين خصوصيات توانست بدون وقفه علنا و آشكارا هفتا سال فلسفه الهى را تدريس كند و معذلك مورد عنايت واحترام فقهاء و مجتهدان عصر خود باشد.

.ملاعلى با فقيه بزرگوار و مجتهد بارع سيد محمدباقر حجه الاسلام و فقيه اصولى متورع محمدابراهيم كلباسى معاصر بوده و به سيد علاقه زديادى داشت و به نماز جماعت او حاضر مى شده است .

ملاعلى در تقرير مبانى ملا صدرا شارگد تربيت نموده است . و بعضى از شاگردان او محقق تراز شاگردان ملاصدرا مى باشند. و خوداو را نيز برخى از ابناء تحقيق در مبانى ملاصدرا قرين ملاصدرا و برخى او را ترجيح مى دهند.

او دراصفهان بيش از 400 شاگرد داشته است . چنانچه وقتى حاج محمدحسين خان موسس مدرسه مروى بوسيله خاقان او را به تهران براى تدريس در مدرسه مروى مى خواند در جواب مى نويسد( :دراصفهان قريب 2000 طلاب مشغول تحصيل اند كه چهار صدنفر بلكه متجاوز كه شايسته حضور مجلس درس اين دعاگو هستند به مجلس درس حاضر مى شوند. چنانچه به تهران بيايم موجب پريشانى اينهمه طالب علم خواهد شد) 1 بعداز ايشان تقاضا شد يكى از تلاميذ خود را بفرستد.ايشان جناب ملا عبدالله مدرس زنوزى (صاحب كتاب ارجمند(لمعات الهيه) دراصول اعتقادات ) را به تهران فرستاد و وجوداو مايه بركت در تهران شد2.

سيدرضا لايجانى ملاعبدالله زنوزى ملا مصطفى قمشه يى آقا محمدرضا قمشه يى آقا ميرزا حسن چينى ملا جعفر لنگرودى ميرزاحسن نورى آخوند ملااسماعيل درب كوشكى اصفهانى آخوند ملاآقاى قزوينى ميرزا عبدالجواد حكيم و ده ها نفر ديگراز دانشمندان واهل معرفت و حكمت شاگردان و مستعدان محضراو بوده اند كه دراطراف بلادايران پراكنده شدند و برخى از آنها در مراكز علمى منشاء خيرات و بركات گرديدند و به اشاعه علوم عقلى و معارف يقينى پرداخته اند!

آقا سيد رضى كه يكى از شاگردان ملاعلى نورى است در عرفان بزرگترين استاد عصر خود بوده و سيدرضى مازندرانى در تصوف و عرفان در بين متاخران بى نظير و در تسلط بافكار محى الدين در مرتبه و مقام بعداز شارحان كلمات محى الدين و عارفان قرن هفتم و هشتم قرار دارد. اين سيدرضى استاد عارف نامدار و حكيم بزرگوار آقا ميرزا محمدرضا قمشه اى (متولد 1306 ه.ق ) مى باشد

آنچه كه دراين شماره و شماره هاى آينده خواهد آمد پاسخ به سئوالاتى است كه از ملاعلى در رساله اى به نام( رساله فى اجوبه السئوالات المتعلقه بالمعارف) آمداست . 3

روح انسان مجرداست يا مادى ؟ براى او فانى شدن است يا نه ؟اگر بفرمايند مجرداست و فانى نمى شود چه مى فرمايند در خصوص آيه شريفه (كل شى ء هالك الاوجهه) ؟

بدان اى برادرايمانى كه اصناف انسان سه طايفه اعتبار كرده مى شوند. طايفه اول انبياءاولياء واوصياء. طايفه ثانيه مومنين و تابعين ايشان . و طايفه ثالثه كافرين و من فى جهنم .

در طايفه اولى پنج روح است : روح القدس روح الايمان روح القوه روح الغضب و روح الشهوه و روح المدرج .

و در طايفه ى ثانيه چهار روح ازارواح خمسه مزبور غيراز روح القدس .

در طايفه ثالثه سه روح است ازارواح خمسه غيراز روح القدس و روح الايمان و روح القوه مجرد مى باشد و فناپذير نمى باشدلقوله( : ما خلقتم للفناء بل خلقتم للبقاء) و روح الغضب والشهوه كه عبارت از نفس حيوانيست كه نشانش همين غضب و شهوت مى باشد و روح المدرج كه عبارت از نفس نباتى و روح طبيعى باشد كه نشانش تنميه و تغذيه و توليد مثل است مادى مى باشند و فناپذيرند. وارواح ثلاثه كه فناپذير نمى باشند از عالم آخرت مى باشند. و آن دو روح كه فناپذير مى باشند از عالم دنيا مى باشند وارواح ثلاثه مجرده متفاوت مى باشند در تجرد به شدت و ضعف مثل تفاوت نور شمس و قمر و نور سراج در ضياء. و آن دو روح مادى نيز مختلف مى باشند در كثافت ماديه مانند آب و خاك مثلا. و بقاى رواح ثلاثه مجرده منافى با مفاد آيه شريفه( كل شى هالك الاوجهه) نيست . زيرا كه مراداز بقاء بقاء غيرى است . و مراداز فناء. فناء ذاتى است . و فناى اشياء در قيامت كبرى 1 بروز خواهد كرد. 2

--------------------------------------------------------------------------------

پاورقى ها
1. مقدمه لمعات الهيه از جناب جلال الدين آشتيانى ص .7

2. بعضى گويند ايشان در جواب فتحلى شاه نوشت[ : من بواسطه كبر سن قدرت تدريس ندارم] لمعات الهيه ص /02/

3. متاسفانه حتى در حوزه هاى علميه ما اين بزرگان ناشناخته مانده اند.اميداست كه محققين از علماء زندگانى سراسر درس آموزنده ى اين بزرگان را بر نسل جوان ما روشن سازند.

5. عرفاء قائل به سه قيامت مى باشند: قيامت صغرى قيامت وسطى و قيامت كبرى دراين زمينه به كتاب( اسرارالشريعه واطوارالطريقه و انوارالحقيقه) فقيه و فيلسوف و عارف بزرگوار شيعه آقا سيدحيدر آملى صفحه 105 تا 137 چاپ موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى با تصحيح و مقدمه محققانه محمد خواجوى مراجعه شود. 2

4. دراين ستون پاسخ به سئوالات مجله مشكلات علمى را از زبان فقهائى همچون : شيهد ثانى كاشف الغطاء ميرزاى قمى و عرفا و حكمائى همچون : ملاعلى نورى ملاصدرا و ... پاسخ خواهيم گفت .

6. پاسخ ملا على نورى مضمون چندين روايت است كه در جوامع روايى شيعه از قبيل :اصول كافى بحارالانوار و حتى كتب اعتقادى صدوق آمده است . مراجعه شود به اصول كافى 2 جلدى عربى ص .271.

قابل توجه آن است كه از راوى روايت جابر جعفى است كه جلالتش بر همگان محرزاست . نيز براى توضيح و شرح بيشتر دراين باب به شرح ملاصالح مازندرانى براصول كافى جلد 4. ص .60و63. و بحارالانوار جلد 61 مراجعه شود.

امام و حوزه هاى علميه
شما مى دانيد كه مرحوم شيخ فضل الله نورى را كى مجاكمه كرد يك ملاى زنجانى محاكمه كرد و حكم قتل او را صادر كرد.