«معرفة الناقلين» كشّى همانطور كه گفته‌شد اصل آن از بين رفته و رجال كشى موجود اختيار و انتخاب شيخ طوسى‌است، و در حقيقت از آثار و تأليفات اواست. و اما كتاب فهرست نجاشى گرچه در حيات شيخ طوسى توسط ابو العباس نجاشى تدوين گرديده اما نجاشى بطور حتم كتاب خود را پس از تأليف فهرست طوسى و با اطلاع از آن و باتوجه بمندرجات و برگرده آن نوشته‌است. وى در ترجمه شيخ طوسى كتاب فهرست را جزء كتب وى نام مى‌برد و گرچه در مباحث كتاب، صريحا مطلبى از فهرست شيخ نقل نكرده و نامى از آن بميان نياورده‌است اما بر اهل فن پوشيده نيست كه در تراجم رجال و كيفيت تعرض مطالب، بفهرست شيخ، نظر داشته و سبك بيان و تعبير و ترتيب دادن مطالب حاكى از آنست كه نجاشى آن كتاب را هنگام تأليف فهرست پيش نظر داشته‌است و حتى در پاره‌اى از موارد بى‌نظر بتصحيح مطالب فهرست شيخ نبوده‌است.

اين نكته را براى اولين بار استاد فقيد مرحوم آية اللّه بروجردى رضوان اللّه تعالى عليه متذكر گرديد و نگارنده طى مطالعه و مقايسه اين دو كتاب با يكديگر، بر اين حقيقت، وقوف حاصل كرد. پس در حقيقت بايد گفت «رجال نجاشى» مكمّل و اولين ذيل بر فهرست شيخ طوسى است.

از اين چهار كتاب كه بگذريم برخى از كتابهاى رجال و فهرست پس از آن، بعنوان ذيل فهرست و يا شرح رجال شيخ تأليف گرديده‌است از قبيل معالم العلماء ابن شهر آشوب مازندرانى و فهرست شيخ منتجب الدين بن بابويه دانشمندان قرن ششم هجرى و جز آن. و چنانكه مى‌دانيم در بقيه كتب رجال هم استناد عمده بهمين چهار كتاب مى‌باشد. و بهرحال اين نكته مسلّم است كه شيخ طوسى نه تنها در فنون مختلف فقه (فقه تطبيقى و تفريعى و فقه منصوص) و تأسيس اساس اجتهاد بمعنى واقعى و همچنين‌