و عقائد و آراء رجال حديث، از جمله كسانى كه با ائمه اهل بيت (ع) تماس مستقيم داشتند و جزء اصحاب آنان محسوب مى‌شدند وادار مى‌كرد.

كتابهاى چندى در فهرستها از جمله در كتاب سودمند «مصفّى المقال فى مؤلفى علم الرجال» نوشته علامه فقيد شيخ آقابزرگ تهرانى راجع به پيش از قرن چهارم در علم رجال نامبرده شده كه از آنها جز همان نام و مطالب نادرى كه در خلال كتابهاى رجال از آنها نقل مى‌شود، اثرى بجاى نمانده‌است.

اما چهار كتاب اصلى رجال عبارت‌است از:

1- رجال كشّى كه در اصل «معرفة الناقلين» نام داشته و مؤلف آن ابو عمرو محمد بن عمر بن عبد العزيز كشى‌است كه در نيمه اول قرن چهارم هجرى همزمان با محدث معروف ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى صاحب كتاب «كافى» مى‌زيسته و در بسيارى از مشايخ و تلاميذ با وى شريك بوده است. كلينى در سال 329 درگذشته‌است اما تاريخ تولد و وفات كشّى در دست نيست كمااينكه اصل كتاب «معرفة الناقلين» تأليف كشى از ميان رفته و آنچه در دست مااست اختيار و انتخاب آن، اثر شيخ طوسى است.

2- كتاب «الأبواب» معروف برجال شيخ طوسى.

3- كتاب «الفهرست» از شيخ طوسى.

4- كتاب «الفهرست» معروف برجال نجاشى تأليف ابو العباس احمد ابن الحسين النجاشى متوفى بسال 450 هجرى معاصر شيخ طوسى.

معرفى و شرح خصوصيات اين چهاركتاب هريك نيازمند برساله و كتابى‌است و از حوصله اين مقدمه كوتاه خارج است آنچه در اينجا مناسب مقام، و موردنظر اينجانب است بيان چند نكته مى‌باشد:

نكته اول- صرف‌نظر از دو كتاب رجال و فهرست كه تأليف شيخ طوسى‌است اين دانشمند در دو كتاب ديگر نيز ذى سهم‌است زيرا كتاب‌