2ـ رابطه استاد و شاگرد

يكى از ويژگيهاى مثبت نظام طلبگى كه در نظام دانشگاهى كمتر وجود دارد رابطه نزديك استاد و دانشجوست. در حوزه، رابطه استاد و شاگرد يك رابطه دوستانه يا رابطه پدر فرزندى است. رابطه استاد و شاگرد منحصر به كلاس درس نمى شود محصلان، در مسجد، مدرسه، منزل و مجالس، با استادان خود معاشرت و همنشينى دارند و اين معاشرتها باعث مى شود كه طلاب بتوانند بخوبى از روحيات استاد استفاده كنند و استادان، علاوه بر مسائل اخلاقى، در مسائل روزمره زندگى نيز شاگردان خود را راهنمايى مى كنند.

كيفيت آموزش، بخصوص در سطوح بالاتر، نيز به گونه اى است كه اين ارتباط را هرچه بيشتر تقويت مى كند. گرچه تفاوتهايى ميان حوزه ها وجود دارد، ولى، روى هم رفته، در سطوح بالاى حوزه ها، درسها بيشتر به بحث شبيه است: محصّلان بر مطالب استاد اشكال مى كنند و استاد پاسخ مى دهد. گاهى طلبه اى كه در كلاس درس اقناع نمى شود خارج از كلاس با استاد بحث مى كند تا به نتيجه برسد. گاهى استفاده اى كه استاد از محصّلان مى كند كمتر از استفاده محصّل از استاد نيست. حتى در سطح مراجع اتفاق افتاده است كه مرجعى فتوايى داده است سپس با انتقاد شاگردان و در اثر بحثهايى كه با او كرده اند، نظر استاد عوض شده و فتواى او تغيير كرده است. البته اينگونه نيست كه اين روش اصلا در دانشگاه وجود نداشته باشد ولى بر اساس اطلاعات موجود كه از دانشجويان و استادان دانشگاه كسب شده است، اين شيوه آموزش در دانشگاه بسيار ضعيف است.

معمولا در دانشگاهها، دانشجويان مطلبى را كه استاد القا مى كند صحيح و غير قابل انتقاد مى پندارند. بسيارى از فرضيه ها و تئوريهاى