دومين دسته از دشمنان اسلام در زمان پيامبر ـ و نيز پس از ايشان ـ همين اهل كتاب‌اند. اهل كتاب و به‌خصوص يهوديانِ آن زمان، از ابتدا با نبوّت حضرت محمّد(صلى الله عليه وآله) و حقانيت كتاب آسماني او مخالفت ورزيدند. پس از هجرت مسلمانان به مدينه، و تأسيس حكومت اسلامي، پيامبر(صلى الله عليه وآله) با يهوديان از درِ مسالمت وارد شد و با آنان پيمانهاي صلح‌آميزي بست؛ اما آنان كه حسد و كينة فراواني از اسلام و پيامبر آن در دل داشتند پس از مدتي كوتاه با كفار مكه هم‌دست شدند و جنگ مشتركي عليه مسلمانان سامان دادند. نمونة بارز اين جنگ‌افروزي‌ها، هم‌گامي و توطئة «بني‌قريظة» مدينه و نيز همدستي يهوديان با كفار مكه، در برافروختن آتشِ جنگي به نام احزاب (خندق) در سال پنجم هجرت بود.[1]

ذكر اين نكته ضروري است كه در ميان اهل كتاب اقليتي بودند كه به دعوت پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) پاسخ مثبت دادند و خداوند در قرآن از آنان به نيكي ياد كرده است:

وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَن يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلّهِ لاَ يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُولَـئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللّهَ سَرِيعُ الْحِسَاب؛[2] و البته از ميان اهل كتاب كساني هستند كه به خدا و بدانچه به سوي شما نازل شده و به آنچه به سوي خودشان فرود آمده ايمان دارند در حالي كه در برابر خدا خاشع‌اند و آيات خدا را به بهاي ناچيزي نمي‌فروشند. اينان‌اند كه نزد پروردگارشان پاداش خود را خواهند داشت. آري، خداوند زودشمار است.

به هر روي، با وجود آنكه ضربه‌هاي دشمنان خارجي بر پيكر اسلام نوپاي عصر پيامبر(صلى الله عليه وآله) بسيار سنگين و سهمگين بود، امدادهاي غيبي خداوند، تدبير و تيزبيني و دورانديشي رسول اكرم(صلى الله عليه وآله)، و رشادت و پايمردي و شهادت‌طلبي