دورى از خدا، باعث فرورفتن در اين آتش شعله‌ور و رفتن به جايگاه هلاكت و نيستى است و انسان را به جايى مي‌رساند كه گمان مي‌كند به چيزى احتياج ندارد و همه مردم محتاج اويند: وَهَذِهِ الاَْنْهَارُ تَجْرِى مِنْ تَحْتِى أَفَلاَ تُبْصِرُون[1]؛ و اين نهرها كه از زير [كاخ‌هاى] من روان است، پس نمي‌بينيد؟ گمان مي‌كند كه مردم همه به او محتاجند و او خداى آنها است و مي‌گويد: اَنَا رَبُّكُمُ الاَْعْلَى، اين منازعه با مقام كبريايى خداوند، در ما هم به صورت خفيف وجود دارد و اگر اين ردا را به صاحب اصلى آن بازگردانيم، در آن صورت بنده او مي‌شويم؛ امّا اگر ادعاى كبريايى كرديم، در واقع با خداوند متعال به منازعه برخاسته‌ايم. همانند ابليس كه به منازعه با كبريايى خداوند پرداخت و گفت: أَنَا خَيْرٌ مِنْه، تو به من دستور مي‌دهى، ولى دستور تو، به جا نيست. سبحان الله! و براى همين گفت: اَنَا خَيْرٌ مِنْهُ... خَلَقْتَنِى مِنْ نَار وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِين[2]؛ در حالى كه من از آدم برترم چرا به من دستور مي‌دهى كه او را سجده كنم؟

از اين نكته به حقيقت ديگرى پى مي‌بريم و آن اين است كه شرط اول براى ورود به راه بندگى و عبادت اين است كه انسان اعتراف كند كه خداوند ـ تبارك و تعالى ـ حق امر و نهى مطلق دارد و اين همان توحيد در ربوبيت تشريعى است.

حد نصاب توحيد

توحيد داراى مراتب و حد نصاب مشخصى است: توحيد در خالقيت، وجه مشترك ميان مسلمانان و مشركان است: وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَواتِ وَ الاَْرْضَ لَيُقُولُنَّ اللَّهُ.[3] قرآن تصريح مي‌كند كه مشركان منكر