إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ وَيُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً * ماكِثِينَ فِيهِ أَبَداً؛[1] و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته مى كنند نويد بخشد كه براى آنان پاداشى نيكو است، در حالى كه جاودانه در آن ماندگار خواهند بود.

و اما از نظر شدت عذاب‌هاى آخرت، همان گونه كه اشاره كرديم، حقيقت اين مسأله نوعاً براى امثال ما قابل درك نيست. آنچه كه در آيات و روايات در اين باره آمده فراتر از فهم و درك ما و آن‌چنان عجيب است كه انسان در معنا و حقيقت آن عاجز و متحير مى‌ماند. در هر صورت، با همه اين احوال قرآن كريم سعى كرده با بياناتى در زمينه كيفيت و شدت عذاب‌هاى آخرت، با بياناتى مردم را انذار كند و نسبت به اطاعت از فرامين الهى و دورى از گناه و مخالفت با خداوند، در آنها ايجاد انگيزه نمايد.

بسيارى از ما نسبت به عذاب‌هاى آخرت ترس جدى نداريم و آن‌چنان كه شايد و بايد نگران آن نيستيم! دست‌كم، بنده در مورد خودم بايد اعتراف كنم كه اين گونه است. بنده اكنون نزديك به 60 ـ دقيقاً 57 يا 58 ـ سال است كه به تحصيلات حوزوى اشتغال دارم و در اين مدت از محضر علماى ربانى و بزرگى استفاده كرده‌ام، با قرآن و كتاب‌هاى مختلف حديث سروكار داشته‌ام و مواعظ بسيارى را از بزرگان متعددى شنيده‌ام. با اين وصف، اما اكنون كه حساب مى‌كنم، مى‌بينم يك دهمِ آنچه هم كه بايد از عذاب آخرت بترسم، نمى‌ترسم! به راستى مگر عذاب آخرت با آن عظمت و شدت، در قرآن نيامده، و مگر روايات فراوان و ادله عقلىِ محكمْ شاهد صدق آن نيست؟! پس چرا ما معمولا كمتر ترس و واهمه‌اى در اين زمينه داريم و به نظر مى‌رسد چندان در اين باره نگرانى و اضطرابى نداريم؟! البته ترس كه مى‌گوييم، مقصود ترس واقعى و ترسى است كه در عمل انسان اثر داشته باشد، وگرنه همه به زبان به اين مسأله اقرار مى‌كنيم و در قلبمان نيز اعتقاد داريم كه عذاب آخرت، عذابى بسيار سخت و غير قابل تصور است. اما مهم اين است كه انسان اين سختى را حقيقتاً و به دل باور كند و اين باور واقعاً در عمل و رفتار او تأثير بگذارد. اگر اين گونه نگاه