تأملى در عذاب‌هاى اخروى

در مورد عذاب‌هاى اخروى بايد توجه داشت كه نه از نظر شدت و نه از نظر مدت، به هيچ وجه با عذاب‌هاى دنيوى قابل مقايسه نيستند. با توصيفاتى كه در برخى روايات وارد شده، اصولا مى‌توان گفت عذاب‌هاى دنيوى در مقايسه با عذاب‌هاى آخرتى حقيقتاً امورى چنان پيش پا افتاده محسوب مى‌شوند كه گويا تنها رنگ و بويى بسيار مختصر و محدود از درد و رنج و ناراحتى به همراه دارند.

از آن‌جا كه ما نمونه‌هاى عذاب‌هاى آخرتى را درك نكرده‌ايم، نمى‌توانيم شدت آنها را به درستى تصور كنيم تا بخواهيم با عذاب‌هاى مقايسه نماييم، اما بحث مدت عذاب‌هاى آخرتى براى ما ملموس‌تر و قابل فهم‌تر است. همه ما كم و بيش با سلسله اعداد آشنا هستيم و، براى مثال، مى‌توانيم تفاوت بين پنجاه، صد، صد هزار و پانصد ميليون را درك كنيم. از اين رو مقايسه كمّى و زمانىِ عذاب‌هاى دنيايى و آخرتى براى ما ميسورتر و مقدورتر است.

ما در اين دنيا هر گرفتارى و مصيبتى كه داشته باشيم، نوعاً حداكثر آخرين حدش پنجاه سال، يا خيلى كه دست بالا بگيريم، صد سال است. كسى اگر سال‌ها هم در زندان يا در فقر و بدبختى و فلاكت به سر برد، آيا نهايتاً از صد سال بيشتر خواهد شد؟ از همين رو ما در فارسى ضرب‌المثلى داريم كه گاهى به شوخى به يكديگر مى‌گوييم: «سختى‌ها فقط همين صد سال اول است و بعد از آن راحت مى‌شود!»

اما در عذاب آخرت بحث صد سال و هزار سال نيست و مسأله بسيار فراتر از اين صحبت‌ها است. عذاب آخرت براى بسيارى از افراد جاودانى و ابدى است و پايانى براى آن وجود ندارد:

وَمَنْ يَعْصِ اللهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أَبَداً؛[1] و هر كس خدا و پيامبرش را نافرمانى كند قطعاً آتش دوزخ براى او است و براى ابد در آن خواهد ماند.

همچنان كه از آن سو نيز مؤمنان و نيكوكاران، براى هميشه و تا ابد در بهشت متنعم خواهند بود: