2. اكنون جاى اين پرسش وجود دارد كه راه پى بردن به مصالح و مفاسد مذكور چيست و چگونه مى‌توان از مصالح و مفاسدى كه در وراى احكام شرعى وجود دارند و منشأ صدور آن‌ها شده اند، آگاه شد؟

در پاسخ به اين سؤال بايد بگوييم؛ در بسيارى از موارد، اين مصالح و مفاسد از طريق وحى و قرآن كريم يا سخنان معصومين، كه مفسران حقيقى قرآنند، براى ما كشف مى‌شود. هم چنين در بسيارى از موارد ممكن است اين مصالح و مفاسد و ملاك‌هاى احكام را به كمك عقل و تجربه خود كشف كنيم؛ كه در اين حالت اگر كشف عقل، به صورت قطعى و يقينى باشد، از اين طريق حكم شرعى نيز كشف خواهد شد.

البته در بسيارى از موارد نيز ممكن است مصالح و مفاسد واقعى احكام براى ما ناشناخته و مجهول باقى بماند و از هيچ راهى قادر به كشف آن‌ها نباشيم؛ يعنى نه از طريق آيات و روايات تبيين شده باشد و نه به كمك عقل بتوانيم به آن‌ها دست پيدا كنيم.

بنابراين مصالح و مفاسدى كه ما به آن‌ها علم پيدا كرده ايم، در حقيقت تنها مى‌تواند بخشى از مجموعه مصالح و مفاسد و ملاكات احكام باشد كه در جهان واقع وجود دارد. ما هيچ گاه نمى‌توانيم ادعا كنيم كه همه مصالح و مفاسد واقعى احكام را كشف كرده ايم يا قادر به كشف همه آن‌ها هستيم؛ بلكه با توجه به پيچيدگى و ظرافتى كه در زمينه اعمال و رفتار انسان و آثار و پى آمدهاى آن ـ در همه ابعاد زندگى وى، اعم از مادى، معنوى، دنيوى، اخروى، اقتصادى، سياسى، حقوقى و... ـ وجود دارد، حتى كشف همه مصالح و مفاسد يك حكم را نيز نمى‌توانيم ادعا كنيم، تا چه رسد به همه مصالح و مفاسد همه احكام شريعت.!