برادرش حسين بن على بن بابويه با صاحب عباد وزير دانشمند و ادب پرور «ديالمه» [1] و مجالس مناظره صدوق در حضور ركن الدوله پدر عضد الدوله را در رى [36] ياد آور شويم.

قدرت شيعه در بغداد هنگام تسلط ديالمه بر آن شهر به جائى رسيد كه كه رفته رفته در محلۀ كرخ بطور جدا از اهل سنت مجتمع شدند و به نبردهاى علنى با آنان پرداختند و همواره از طرف خليفه براى آنان نقيبى تعيين مىشد و به احتمال قوى نقيب شيعه همان نقيب علويين بود كه به شريف ابو احمد و پس از وى بترتيب به فرزندانش سيد رضى و سيد مرتضى و بعدا به فرزند سيد رضى ابو احمد عدنان واگذار گرديد و اين خاندان در آن عصر متشخص ترين خاندان شيعه در بغداد و مرجع خاص و عام بودند و علاوه بر منصب نقابت، امارت حج و نظارت بر مظالم و برخى از نواحي عراق بآنان محول مىگرديد.

ورود شيخ طوسي به بغداد

در چنان شرايطى شيخ طوسى طلبۀ جوان 23 ساله در حالى كه مستعد همه گونه ترقى و آمادۀ استفاده از عالى ترين درسها بود وارد عاصمه خلافت گرديد و از همان آغاز، توجه اساتيد را بخود جلب كرد. از مطالعه مشايخ روايت و پارهاى از تأليفات شيخ به دست مىآيد كه در سنين اول اقامت در بغداد حد اكثر استفاده را از فرصتهاى موجود نموده است. زيرا چنانكه خواهيم گفت قسمت عمده منقولات و روايات وى از چهار تن است كه شيخ در سنين آخر عمر ايشان محضر آنان را درك كرده و با هر كدام چند سال بيشتر ملاقات ننموده، مع- الوصف در همان مدت كم، علوم آنان را از ايشان شنيده است.

[1]- صدوق، كتاب عيون اخبار الرضا را براى صاحب بن عباد نوشته و در آغاز فصلى از فضائل و محاسن خصال و همچنين شعر وى راجع به مرقد مطهر حضرت رضا آورده است. ابيات وى معروف و مطلع آن، اين است:

يا زائرا سائرا إلى طوس * * * مشهد طهر و ارض تقديس

و اما برادر صدوق، حسين بن بابويه كه مردى دانشمند و كثير الروايه بوده است نيز كتابى براى صاحب نوشته است رك. رجال نجاشى ص 54.

[36]- روضات الجنات ص 560 ببعد. موضوع مناظره، وضعيت صحابه بعد از پيغمبر و علت مذمت شيعه نسبت بآنان بوده است.