ابو عثمان عمرو بن بحر معروف به جاحظ در كتاب « الفتيا » از استاد خود ابراهيم بن سيّار مشهور به نظَّام ، كه شيخ معتزله و بزرگ ايشان بوده است . در اين زمينه قسمتى آورده كه شيخ مفيد در كتاب « المحاسن و العيون » آن را نقل كرده است در اين مورد آن را تلخيص و ترجمه مىكنيم تا معلوم شود كه عاملين برأى حتّى در نظر تابعان و پيروانشان نيز ، از اين لحاظ ، مورد انتقاد و اعتراض واقع شده‌اند اكنون آن خلاصه و ترجمه :
« . . نظَّام گفته كه : از گفته هاى عمر است : « لو كان هذا الدّين بالقياس لكان باطن الخف أولى بالمسح من ظاهره » و اين گفته درست نمىباشد مگر در فرائض و احكام و بر عمر واجب بود كه در تمام احكام به اين گفتهء خود عمل كند ليكن او اين گفتهء خود را نقض كرده و با اين كه به اين صراحت عمل به قياس و رأى را نكوهيده در مواردى طبق آن رفتار نموده است » .
باز نظَّام گفته است : اين رفتار عمر عجيبتر از آن نيست كه با تصريح او به اين عبارت « أجرأكم على الجد أجرأكم على النّار » خودش در موضوع « حدّ » به صد گونه حكم مختلف ، حكم داده است . . محمد بن سيرين گفته است : از عبيدهء سلمانى يكى از مسائل حدّ را پرسيدم پاسخ داد كه : من در موضوع حدّ ، صد حكم از عمر به ياد دارم كه همه با هم اختلاف دارد . نظَّام گفته است : اين كه برخى قائل شده‌اند كه اين احكام مختلف از قبيل اصلاح ميان مردم بوده ، قولى است نادرست چه اصلاح ، غير از حكم و قضاء مىباشد و چگونه اين قول و تاويل قابل توجّه باشد در صورتى كه خود عمر گفته است : « انّي قضيت فى الحدّ قضايا مختلفة كلَّها لم آل فيها عن الحقّ . فان اعش إن شاء الله لأقضينّ فيه بقضاء لا يختلف فيه اثنان بعدى تقضى به المرأة و هى قاعدة على ذيلها » .
اين كلمات را ايّوب سجستانى و ابن عون از محمد بن سيرين نقل كرده‌اند كه او آنها را از عمر نقل كرده و اين اشخاص از كسانى كه عذر براى عمر تراشيده و در صدد تأويل گفتهء او بر آمده‌اند ، به مقام عمر آشناتر مىباشند .