طاعات جلب شده .
و مراد در اينجا از نعمت چهار قسم اخير است و چيزهايى كه وسيلهء رسيدن به اين اقسام مىشود از چهار قسم اول . » تمام شد ترجمهء كلام شيخ قدس سرّه . [1] و اين تقسيمات شيخ گرچه تقسيم لطيفى است ، ولى اهمّ نعم الهيّه و اعظم مقصد كتاب شريف الهى از قلم شيخ بزرگوار افتاده و فقط اكتفا شده به نعمتهاى ناقصين يا متوسّطين . و در كلام ايشان گرچه لذّت روحانى نيز نام برده شده ، ولى لذّت روحانى اخروى كه با فعل طاعات جلب شده باشد حظَّ متوسّطين است ، اگر نگوييم حظَّ ناقصين است .
بالجمله ، غير از آنچه شيخ بزرگوار فرمودند ، كه راجع به لذّات حيوانيّه و حظوظ نفسانيّه بود ، نعمتهاى ديگرى است كه عمدهء آن سه است :
يكى ، نعمت معرفت ذات و توحيد ذاتى ، كه اصل آن سلوك إلى اللَّه و نتيجهء آن بهشت لقاء است . و اگر سالك را نظر به نتيجه باشد ، در سلوك نقصانى است ، زيرا كه اين مقام مقام ترك خود و لذّات خود است ، و توجّه به حصول نتيجه توجّه به خود است ، و اين خود پرستى است نه خدا پرستى ، و تكثير است نه توحيد ، و تلبيس است نه تجريد .
دوم ، نعمت معرفت اسماء است . و اين نعمت منشعب شود به حسب كثرت اسمائى . و اگر مفردات آن حساب شود ، هزار است ، و اگر با تركيبات دو اسمى يا چند اسمى حساب شود ، از حدّ احصا خارج است - وَانْ تَعُدّوُا نِعْمَةَ اللَّه لا تُحْصُوها 16 : 18 . و توحيد اسمائى در اين مقام ، نعمت معرفت « اسم اعظم » است كه مقام احديّت جمع اسماء است . و نتيجهء معرفت اسماء بهشت اسماء است ، هر كس به اندازهء معرفت يك اسم يا چند اسم فردا يا جمعا .
سوم ، نعمت معرفت افعالى است ، كه اين نيز شعب كثيرهء غير متناهيه

[1] - رسالهء عروة الوثقى ، صفحه 38 . .