احتجاب به حجب ملكى يا ملكوتى ، و يا سلوك إلى اللَّه بى احتجاب به حجب معاصى قالبيّه يا معاصى قلبيّه ، يا سلوك إلى اللَّه است بى احتجاب به حجب غلوّ و يا تقصير ، و يا سلوك إلى اللَّه است بى احتجاب به حجب نورانيّه يا ظلمانيّه ، و يا سلوك إلى اللَّه است بى احتجاب به حجب وحدت يا كثرت . و شايد يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ وَيَهْدى مَنْ يَشاء 35 : 8 [1] اشاره به اين مرتبه از هدايت و احتجابات باشد كه در حضرت قدر ، كه نزد ما مرتبهء واحديّت به تجلَّى به حضرات اعيان ثابته است ، تقدير شده . و تفصيل آن از حوصلهء اين رساله بلكه از نطاق تحرير و بيان خارج است . و هو سرّ من سرّ اللَّه و سترّ من ستر اللَّه . [2] دوم ، هدايت به نور قرآن است . و در مقابل آن ، غلوّ و تقصير از معرفت آن است ، و يا وقوف به ظاهر و وقوف به باطن است ، چنانچه بعضى اهل ظاهر علوم قرآن را عبارت از همان معانى عرفيّهء عاميّه و مفاهيم سوقيّهء وضعيّه مىدانند ، و به همين عقيده تفكَّر و تدبّر در قرآن نكنند ، و استفاده آنها از اين صحيفهء نورانيّه كه متكفّل سعادات روحيّه و جسميّه و قلبيّه و قالبيّه است منحصر به همان دستورات صوريّهء ظاهريّه است ، و آن همه آياتى كه دلالت كند بر آن كه تدبّر و تذكَّر آن لازم يا راجح است و از استناره به نور قرآن فتح ابوابى از معرفت شود ، پس پشت اندازند ، گويى قرآن براى دعوت به دنيا و مستلذّات حيوانيّه و تأكيد مقام حيوانيّت و شهوات بهيميّه نازل شده است .
و بعضى اهل باطن به گمان خود از ظاهر قرآن و دعوتهاى صوريّهء آن ، كه دستور تأدّب به آداب محضر الهى و كيفيّت سلوك إلى اللَّه است - و آنها غافل از آن هستند - منصرف شوند و با تلبيسات ابليس لعين و نفس امّارهء بالسّوء از ظاهر قرآن منحرف ، و به خيال خود به علوم باطنيّهء آن متشبّث هستند ، با آن كه راه وصول به باطن از تأدّب به ظاهر است .

[1] - « هر كه را بخواهد گمراه مىكند و هر كه را بخواهد هدايت مىكند . » ( نحل - 93 ، فاطر - 8 ) .
[2] - قال امير المؤمنين عليه السلام في القدر : الا ، انّ القدر سرّ من سرّ اللَّه و ستر من ستر اللَّه . التوحيد ، ص 383 ، « باب القضاء و القدر . . . » ، حديث 32 . .