تشريح قلب و گردش خون بزرگ (گردش محيطى)

درباره گردش بزرگ خون در بدن، شواهد خوبى در كلام شيخ الرئيس ديده مى شود.

در تاريخ پزشكى مى خوانيم: «ويليام هاروى مى گفت: خون در سراسر بدن به تدريج در شريان‌هاى كوچك و كوچك تر جريان مى يابد، سرانجام به جاى اين كه از بين برود به سوى وريدها راه مى يابد و از طريق آنها به قلب باز مى گردد، به اين ترتيب خون در سراسر بدن مى گردد ... تنها چيزى كه او نتوانست اثبات كند ارتباط بين شريانها و وريدها بود .... مارچلو مالپيگى ايتاليايى توانست با كمك ميكروسكوپ بخش هايى از دستگاه گردش خون را كه هاروى نتوانسته بود بيابد، پيدا كند. او متوجه شد كه شريان ها و وريدها به وسيله عروق بسيار ريزى به نام موى رگ به هم متصل مى شوند. وى در سال 1661 موى رگ ها را در ريه به شكل يك قورباغه مشاهده كرد و نوشت:

با كمك عدسى من لكه‌هاى پراكنده خون را نديدم بلكه عروقى را ديدم كه به شكل يك حلقه به هم متصل شده بودند اين عروق از يك سمت به وريد و از سمت ديگر به شريان مى رسيدند» [1].

اينك به شواهد كلام ابن سينا در قانون و ديگر اطبّاى گذشته در اين باره‌

اشاره مى كنيم:

وى در بحث مزاج اعضا [2] مى گويد: «أحر ما فى البدن ... ثم الدم وان كان متولدا فى الكبد فانه لاتصاله بالقلب يستفيد من الحرارة ما ليس للكبد.» گرم‌ترين چيز در بدن ... سپس خون، هر چند در كبد به وجود مى آيد، ولى به علت ارتباطش با قلب از

گرمى برخوردار است، كه كبد از آن بى‌بهره مى باشد. شيخ در اين عبارت مى گويد: «لاتصاله بالقلب» خون به دليل متصل بودنش با قلب از گرم‌ترين رطوبات بدن‌

شمرده مى شود.

[1] تاريخ پزشكى، ص 48.

[2] قانون، چاپ بولاق، ص 10.