رساله ماهيت نفس و انتساب آن بشيخ رئيس ابو على سينا

از جمله كتب و رسائلى كه ابن سينا در باب نفس تأليف نموده، رساله حاضر است كه شيخ آن را ظاهرا بفرمان علاء الدوله ديلمى از روى «كتاب المعاد» بفارسى ترجمه كرده است.

نام و عنوان اين رساله در نسخه‌هاى خطى و عكسى كه بدست آمده بعبارات مختلف ضبط شده است؛ چنان كه در نسخه دانشمند مكرم حضرت آقاى درّى و نسخه كتابخانه ملك «رسالة فى ماهية النفس و سعادتها و شقاوتها فى النشأة الاخرى» و در نسخه آستانه رضوى «رسالة فى النفس للشيخ الرئيس ابى على الحسين بن عبد اللّه بن سينا اعلى اللّه درجته» و در نسخه فاتح «در نفوس» و در نسخه كتابخانه سلطنتى «رساله در معرفت و فلسفه مزاياى نفس» و در بعضى نسخ ديگر «رسالة الفصول» و يا «النفس الناطقة الانسانيه» و بالاخره در نسخه‌اى كه اساس و متن تصحيح قرار گرفته «ماهيت نفس» ذكر گرديده است.

چنان كه اشاره كرديم، رساله «ماهيت نفس» ترجمه كتاب المعاد است و چون در ميان آثار و تاليفات ابن سينا، دو رساله باين نام وجود دارد: يكى «كتاب المعاد» و ديگرى «رساله اضحويه» مشهور برساله معاد. بنا بر اين لازم است قبل از بحث درباره خصوصيات رساله نفس و شرح و بيان و علل و جهات انتساب آن بشيخ رئيس، مختصرى راجع بدو رساله مزبور گفته شود: