(نيز متافيزيك ارسطوK 8 ,T 10 ,E 4 ( 03- عرض‌Accident )شفاء 25 و 93، تفسير 692، تلخيص 14)

سخنان دانشمندان ما درباره الهى‌

1- فارابى در اغراض ما بعد الطبيعة، مقالات الحروف را چنين وصف مى‌كند:

1-A ,a ديباچه و علل 2-B مسائل عويص و دشوار 3-G موضوعات و عرضهاى خاص 4-D الفاظ فلسفى 5-E دانشهاى سه‌گانه نظرى: طبيعى، رياضى، الهى 6-Z هويت و جوهر 7-H صور افلاطونى متكونات و مفارقات 8-T قوه و فعل 9-I واحد و كثير و غير و خلاف و ضد 10-K مبادى و خواص 11-L مبدء جوهر و وجود 12-M ,N مبادى طبيعيات و تعليمات.

او در شرح العبارة (12/ 191) از مقاله هشتم ما بعد الطبيعه ياد كرده و گفته كه در ان از قوه و فعل سخن مى‌رود چنان كه در اغراض (7) هم گفته است. فارابى در اغراض (3) مى‌گويد كه لام يازدهم است و آن را اسكندر گزارش كرده كه آن هم به پايان نمى‌يرسد. ثامستيوس هم بر ان گزارش دارد. من براى حرفهاى ديگر آن گزارشى نديدم.

او در احصاء العلوم (ص 99) مى‌گويد كه الهى از سه بخش بررسى مى‌كند:

1- از هستيها و آنچه بر خود آنها عارض مى‌شود.

2- از مبادى برهان دانشهاى ديگر و انديشه‌هاى نادرست پيشينيان در آنها.

3- از آن هستى‌ها كه نه جسم هستند و نه در جسم و ريشه آنها تا برسد به برترين هستى و آفرينندگى او.