اين بحث را با بيان مطلبى درباره مضاف حقيقى و مشهورى، به كمال برسانيم؛ هر چند در بيان شيخ الرئيس و دو شارح بزرگ طوسى و رازى نيامده است.

مضاف را دو قسم كرده‌اند: حقيقى و مشهورى.

مضاف حقيقى، خود اضافه است، نه چيزى كه به اضافه متّصف شده باشد؛ مانند بالا بودن، پايين بودن، عالم بودن و توانا بودن؛ ولى مضاف مشهورى چيزى است كه به اضافه متّصف شده است؛ مانند بالا، پايين، دانا و توانا.

اين‌كه در فصل پيش گفتيم كه مقوله اضافه، بر تمام موجودها- حتّى بر خودش- عارض مى‌شود؛ به اين معناست كه مضاف حقيقى بر هرچه عارض شود، معروضش همان مضاف مشهورى است. مضاف مشهورى مى‌تواند واجب الوجود باشد و مى‌تواند ممكن الوجود باشد. ممكن الوجود يا تحت مقوله جوهر است يا تحت يكى از مقوله‌هاى عرض.

به همين جهت است كه عروض مقوله اضافه بر واجب الوجود مستلزم اين نيست كه او در تحت مقوله اضافه قرار گيرد؛ بلكه او را مضاف مشهورى مى‌سازد، نه مضاف حقيقى. مضاف حقيقى در تحت مقوله اضافه است، ولى مضاف مشهورى لازم نيست كه تحت مقوله‌اى باشد. واجب الوجود تحت هيچ مقوله‌اى نيست و در عين حال معروض اضافه حقيقى مى‌شود. در صورتى كه مضاف مشهورى تحت مقوله‌اى باشد، اين مقوله مى‌تواند جوهر باشد يا يكى از اعراض.

به‌طور كلى هرچيزى كه نسبتى با چيز ديگرى پيدا مى‌كند، مضاف مشهورى است. به آن دو چيز مى‌گوييم: متضايفان. براى متضايفان نمونه‌هاى فراوانى داريم؛ مانند نفس و بدن، هيولا و صورت، عالم و معلوم، قادر و مقدور، علت و معلول، مؤثّر و متأثّر، فاعل و مفعول، راكب و مركوب، جاعل و مجعول و جاهل و مجهول.

درباره متضايفان قاعده‌اى داريم كه مى‌گويد:

المتضائفان متكافئان قوّة و فعلا، و وجودا و عدما؛

متضايفان از نظر قوّه و فعل و وجود و عدم، برابر يك‌ديگرند.