صدر المتألّهين در يكى از آثار خود مى‌گويد:

لا أرى في التنصيص عليه مصلحة؛ لغموضه و عسر إدراكه على أكثر الأفهام. [1] ولى سپس به‌طور سربسته بيان كرده است كه علم حضورى ذاتى خداوند- كه عين ذات است- از راه قاعده «بسيط الحقيقة كلّ الأشياء» قابل تبيين است. [2]

مقصود شيخ الرئيس از قسم دوم، صفت‌هاى حقيقى مضافى است كه با تبدّل مضاف‌اليه و اضافه، دست‌خوش تبدّل نمى‌شوند و مثالى كه براى آن ذكر كرده است، همان توانايى است.

توانايى هم اگر اوّلا و بالذات به امر جزئى تعلّق بگيرد، با تبدل متعلّق خود، تبدّل پيدا مى‌كند و داشتن چنين توانايى بر خداوند ممتنع است؛ ولى از آن‌جا كه تعلّق آن، أوّلا و بالذات به امر كلى است و ثانيا و بالعرض به جزئيّات تعلّق مى‌گيرد، داشتن آن بر خداوند ممتنع نيست.

متعلّق علم هم اگر اوّلا و بالذات، امر كلى باشد، داشتن آن بر خداوند ممتنع نيست؛ ولى اگر امر جزئى باشد، داشتن آن بر خداوند ممتنع است. به همين جهت است كه شيخ الرئيس علم را به نحو اوّل براى خداوند، اثبات و به نحو دوم، نفى كرده است.

[1] . الشواهد الربوبيّه، تصحيح سيّد جلال الدين آشتيانى، ص 40.

[2] . همان.