عقلى در آن، استقرار مى‌يابد، همان‌گونه كه چيزى در چيزى ديگر، استقرار مى‌يابد. [1]

شرح و تفسير

شيخ الرئيس در اين بخش از نمط هفتم اشارات، طى فصل‌هاى پنج‌گانه، هم به ابطال نظريّه اتحاد عاقل و معقول پرداخته و هم به ابطال لوازم آن؛ يعنى اتحاد معقول‌ها و اتحاد عاقل‌ها.

اكنون در آخرين فصل اين بخش، به نتيجه‌گيرى پرداخته و گفته است: تنها راه اين است كه قائل به ارتسام صورت‌هاى عقلى در ذهن عاقل بشويم.

او در اين‌جا ذوقى كار كرده و صورت‌هاى معقول را جلاياى عقلى ناميده است.

سنخيّت ميان مدرك و مدرك بالذات، اقتضا مى‌كند همان‌گونه كه مدرك، قوّه عقلى است، مدرك بالذات هم صورت عقلى باشد، نه صورت حسى، خيالى و وهمى.

«چه نسبت خاك را با عالم پاك؟» و اما آشكار بودن آن، براى اين است كه نمادى واقع نماست كه حقيقت- يعنى ماهيّت- شى‌ء را به يقين بر قوّه عاقله مكشوف مى‌سازد.

للشي‌ء غير الكون في الأعيان كون بنفسه لدى الأذهان. [2]

خواجه طوسى مى‌فرمايد:

إنّما عبّر عن المعقولات بالجلايا لأنّها الصّور المطابقة لذوات تلك الصّور باليقين؛ [3]

شيخ الرئيس از اين‌رو، معقول‌ها را جلايا ناميد كه صورت‌هايى‌اند كه به يقين با ذوات آنها (ماهيّات آنها) مطابقت دارند.

[1] . شيخ الرئيس با نفى نظريّه اتحاد عاقل و معقول، به نظريّه ارتسام معقولى در عاقل، رسيده است.

[2] . شرح غرر الفرائد (مشهور به شرح منظومه سبزوارى)، چاپ سنگى، ص 22.

[3] . شرحى الاشارات، ج 2، ص 68.