آخرت به دست آورده است، بيشتر از آن چيزهايى است كه اسكندر [1] رومى و ثامسطيوس‌ [2] به دست آورده‌اند.

هر چند شيخ الرئيس بيشترين اعتمادش بر اين دو فيلسوف است؛ چراكه نظريّه فرفوريوس را درباره اتحاد عاقل و معقول و اتحاد نفس با عقل فعّال، مورد انكار قرار داده است و تو تحقيق اين مقام را به‌طور كامل دانسته‌اى. [3]

حاجى سبزوارى نيز از ستايش‌گران فرفوريوس است. او در شرح منظومه فلسفى خود در مبحث وجود ذهنى مى‌گويد:

وحدة الصّورة المعقولة بالذّات مع عاقل، مقولة و معتقدة لفرفوريوس الّذي هو من أعاظم المشّائين؛ [4]

وحدت صورتى كه معقول بالذات است، با عاقل، گفته و مورد اعتقاد فرفوريوس است كه از بزرگان حكماى مشّائى است.

نظريه علّامه شعرانى‌

او در مقاله‌اى در باب اتحاد عاقل و معقول و اتحاد عاقل و عقل فعّال مى‌گويد:

اتحاد در نظر اهل حكمت دو معنا دارد: يكى اتحاد دو يا چند چيز به‌طورى‌كه ماهيّت آن‌

[1] . او همان اسكندر افروديسى از شهر افرديسياس است كه اكنون ويرانه‌هاى آن در تركيه قرار دارد. او فيلسوف مشّايى و برجسته‌ترين مفسّر و شارح نوشته‌هاى ارسطوست و در ميان نيمه دوم سده دوم و آغاز سده سوم ميلادى مى‌زيسته است (دائرة المعارف بزرگ اسلامى، ج 8، ص 354) رساله او با عنوان «درباره عقل» بيشترين تأثير را بر فيلسوفان بعد داشته است. (همان، ص 355) گويا شيخ الرئيس متأثر از اين رساله بوده است.

[2] . او خطيب و حكيم قرن چهارم ميلادى و از مفسّران كتاب‌هاى ارسطو بوده است (محمد معين، فرهنگ فارسى، ج 5، ص 1412) او آثار ارسطو را به بهترين وجه شرح و تفسير كرده است (ابو سليمان منطقى سجستانى، صوان الحكمه، ص 295).

[3] . الحكمة المتعالية فى الاسفار الاربعة العقليه، ج 5، ص 242.

[4] . شرح غرر الفرائد، (مشهور به شرح منظومه سبزوارى)، چاپ سنگى ناصرى، ص 32.