فصل هشتم اتحاد معقول‌ها با يك‌ديگر

زيادة تنبيه‌ و أيضا [1] إذا عقل «ألف» ثمّ عقل «ب» أيكون كما كان عند ما عقل «ألف»، حتّى يكون سواء [2] عقل «ب» أم لم يعقلها، أو يصير شيئا آخر؟ [3] و يلزم‌ [4] منه ما تقدّم ذكره.

ترجمه‌

افزونى تنبيه‌

[5] و نيز هرگاه جوهر عاقل، «الف» را تعقّل كند، سپس «ب» را تعقّل كند، آيا هنگام تعقّل «ب» همان است كه هنگام تعقّل «الف» بوده، تا تعقّل و عدم تعقّل «ب» برايش يك‌سان باشد، يا به هنگام تعقّل «ب» چيز ديگرى مى‌شود؟ [6]

[1] . «أيضا» مفعول مطلق براى فعل محذوف و «إذا» متعلّق به همان فعل محذوف است.

[2] . قياس اين است كه گفته شود: «سواء أعقل «ب» أم لم يعقلها».

[3] . جمله «أو يصير شيئا آخر» عطف بر جمله «أيكون كما كان» است.

[4] . حرف «واو» در «و يلزم» هم‌چون «واو» «و أيضا» در آغاز فصل براى استيناف است.

[5] . باز هم درصدد ابطال اتحاد عاقل و معقول است و چون طريقه استدلال گونه ديگرى مطرح مى‌كند، نام فصل را افزونى تنبيه- زيادة تنبيه- قرار داده است.

[6] . فرض اين است كه جوهر عاقل با تعقّل «الف»، «الف» مى‌شود. از اين‌رو، پرسشى مطرح مى‌شود كه آيا پس از تعقّل «ب» تغييرى در آن، پديد مى‌آيد يا پديد نمى‌آيد؟