(مسألة 2080 ) - اگر مقدارى از جنسى را كه با وزن يا پيمانه مى‌فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً يك من گندم را به يك من و نيم گندم بفروشد، ربا و حرام است، بلكه اگر يكى از دو جنس سالم و ديگرى معيوب، يا جنس يكى خوب و جنس ديگرى بد باشد يا با يكديگر تفاوت قيمت داشته باشند، چنان‌چه بيشتر از مقدارى كه مى‌دهد بگيرد، باز هم ربا و حرام است، پس اگر مس درست را بدهد و بيشتر ازآن مس شكسته بگيرد، يا برنج صدرى را بدهد و بيشتر از آن برنج گرده بگيرد، يا طلاى ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد، ربا و حرام مى‌باشد.
(مسألة 2081 ) - اگر چيزى را كه اضافه مى‌گيرند غير از جنسى باشد كه مى‌فروشد، مثلاً يك من گندم به يك من گندم و يك قران پول بفروشد باز هم ربا و حرام است، بلكه اگر چيزى زيادتر نگيرد ولى شرط كند كه خريدار عملى براى او انجام دهد، ربا و حرام مى‌باشد.
(مسألة 2082 ) - اگر كسى كه مقدار كمتر را مى‌دهد چيزى علاوه كند، مثلاً يك من گندم و يك دستمال را به يك من و نيم گندم بفروشد، اشكال ندارد، و همچنين است اگر از هر دو طرف چيزى زياد كنند، مثلاً يك من گندم و يك دستمال را به يك من و نيم گندم و يك دستمال بفروشد.
(مسألة 2083 ) - اگر چيزى را كه مثل پارچه با متر و ذرع مى‌فروشند يا چيزى را كه مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله مى‌كنند بفروشد و زيادتر بگيرد، مثلاً ده تا تخم مرغ بدهد و يازده تا بگيرد اشكال ندارد، ولى چنان‌چه مثلاً ده عدد تخم مرغ را به يازده عدد در ذمه بفروشد لازم است كه بين آن‌ها امتياز باشد مثلاً ده عدد تخم مرغ بزرگ را به يازده عدد متوسط در ذمه بفروشد زيرا كه اگر بين آن‌ها هيچ امتياز نباشد خريد و فروش محقق نمى‌شود بلكه واقع معامله قرض است اگرچه به لفظ خريد و فروش باشد و بدين جهت معامله حرام و باطل است و از اين قبيل است فروختن اسكناس نقداً به زيادتر از آن با مدت مثل صد تومان نقداً بدهد كه صد و ده تومان بعد از شش ماه بگيرد. ولى اگر بين آن‌ها امتياز باشد مانعى ندارد مثل آنكه صد تومان را به جنس ديگر از اسكناس مثل دينار يا پاون يا دولار بفروشد كه در اين صورت با تفاوت قيمت نيز اشكال ندارد.
(مسألة 2084 ) - جنسى را كه در غالب شهرها با وزن يا پيمانه مى‌فروشند و در بعضى از شهرها با شماره معامله مى‌كنند، احتياط واجب آن است كه آن جنس را به زيادتر از آن نفروشند. و درصورتى كه شهرها مختلف باشند و چنين غلبه‌اى در بين نباشد حكم آن در هر شهرى بر طبق معمول آن شهر است.
(مسألة 2085 ) - اگر چيزى را كه مى‌فروشد و عوضى را كه مى‌گيرد از يك جنس نباشد زيادى گرفتن اشكال ندارد، پس اگر يك من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد معامله صحيح است.
(مسألة 2086 ) - جنسى را كه مى‌فروشد و عوضى را كه مى‌گيرد، اگر از يك چيز عمل آمده باشد بايد در معامله زيادى نگيرد، مثلاً اگر يك من روغن گاو بفروشد و در عوض آن يك من و نيم پنير گاو بگيرد، ربا و حرام است و همچنين است اگر ميوة رسيده را با ميوة نارس معامله كند نمى‌تواند زيادى بگيرد.
(مسألة 2087 ) - جو و گندم در ربا يك جنس حساب مى‌شود، پس اگر يك من گندم بدهد و يك من و پنج سير جو بگيرد، ربا و حرام است، و نيز اگر مثلاً ده من جو بخرد كه سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتى گندم را مى‌دهد مثل آن است كه زيادى گرفته و حرام مى‌باشد.
(مسألة 2088 ) - معاملة ربا چه با مسلمآنچه با كافر حرام است بلى اگر مسلمان از كافرى كه در پناه اسلام نيست يا از كافرى كه در پناه اسلام است و ربا گرفتن در شريعتش جائز باشد ربا بگيرد اشكال ندارد، و بنابر احتياط واجب پدر و فرزند و زن و شوهر نيز نمى‌توانند از يكديگر ربا بگيرند.