واضح است كه مشاهده با علم و معرفت تفاوت مى‌كند ودر واقع يك بيدارى عميق مى‌باشد. همانگونه كه وقتى عبارت اشهد أن لا اله الَّا اللَّه را بر زبان جارى مى‌سازيد در شناخت خود و به مرحله شهود رسيده‌ايد، به بيان ديگر به يك علم حضورى دست پيدا كرده‌ايد.

در ادامه خداوند به فوائد و منافع ديگرى از حجّ اشاره كرده مى‌فرمايند:

(... وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَى‌ مَا رَزَقَهُم مِن بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ* ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ) [1].

«... و ببرند نام خدا را در روزهايى معلوم بر آنچه روزيشان داده است از دامهاى چهار پا پس بخوريد از آن و بخورانيد به بينواى درويش* سپس فرو بگذارند آلايش خويش را و وفا كنند به نذرهاى خود و بايد طواف كنند گرد خانه كهن.»

حجّ انسان را از آلودگيها پاك مى‌سازد و او را به مرحله پاكى و تزكيه مى‌رساند و شاكر نعم الهى قرار مى‌دهد، انسان را به دوستى با فقراء ودستگيرى از آنان دعوت مى‌كند... وحدت و انسجام را بر امّت اسلامى حاكم مى‌سازد و باعث ايجاد ارتباط بهتر بين مسلمانان در ساختن تمدّن بزرگ اسلامى مى‌شود.

فرصتى براى عوض شدن‌

براستى چرا عرفات مظهر تجلّيات كامل رحمت الهى مى‌باشد؟ در