لَقَدْ كُنتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذَا فَكَشَفْنَا عَنكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ [1].

«تو از اين صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودى و ما پرده را از چشم تو كنار زديم و امروز چشمت كاملًا تيزبين است.»

بنابراين (تضرّع) يعنى بازگشت به حقيقت خويشتن خويش بى‌هيچ پوششى، كه البتّه رسيدن به اين مقام دشوار است، مگر هنگام نزول مصيبتى بزرگ آنگاه كه پرده‌هاى وهم از برابر ديدگان فرو مى‌افتند و حقيقت، آشكارا براى مؤمن نمايان مى‌شوند.

ب- از همين جاست كه حكمت سختى و رنج، فراهم كردن شرط تضرّع (فروتنى و تسليم) براى ملّتها را پس از فرستادن پيامبران به سوى آنها در بردارد. خداوند مى‌فرمايد:

قُلْ أَرَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ أَغَيْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِن كُنْتُمْ صَادِقِينَ* بَلْ إِيَّاهُ تَدْعُونَ فَيَكْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَيْهِ إِن شَاءَ وَتَنْسَوْنَ مَاتُشْرِكُونَ* وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى‌ أُمَمٍ مِن قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُم بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ* فَلَوْلَا إِذْ جَاءَهُم بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلكِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ‌ [2].

«بگو: به من خبر دهيد اگر عذاب پروردگار به سراغ شما آيد، يا رستاخيز برپا شود، آيا (براى حلّ مشكلات خود) غير خدا را مى‌خوانيد اگر راست مى‌گوييد؟!* (نه)، بلكه تنها او را مى‌خوانيد: و اگر او بخواهد، مشكلى را كه به خاطر آن او را خوانده‌ايد، برطرف مى‌سازد، و آنچه را (امروز) همتاى خدا قرار مى‌دهيد، (در آن روز) فراموش خواهيد كرد* ما به سوى امّتهايى كه پيش از تو بودند، (پيامبرانى‌) فرستاديم (و هنگامى كه با اين پيامبران به مخالفت برخاستند) آنها را با شدّت، رنج و ناراحتى مواجه ساختيم، شايد (بيدار شوند و در برابر حق) خضوع كنند و تسليم گردند.* چرا هنگامى كه مجازات ما به آنان رسيد (خضوع نكردند) و تسليم نشدند؟! بلكه دلهاى آنها قساوت پيدا كرد و شيطان، هر كارى را كه مى‌كردند، در نظرشان زينت داد.»

آيا نمى‌بينيد چگونه عذاب خدا موجب فروافتادن بتهاى شرك و بازگشت‌