جهل مردم نسبت به قانون ويا دين، پيش از برحذر داشتن آنها وهشداردادن به ايشان ورسانيدن پيام دين به ايشان، معذور است. امّا اين امر از سويى مسؤوليت علما ودانشمندان دينى را نيز دوچندان مى كند. از همين رو علماى دين بايد به انذار مردم ورسانيدن احكام شريعت به ايشان اقدام كنند كه در اينصورت با رسيدن هشدارهاى لازم به مردم جهل كسى بر وى بخشيده نخواهد شد.

2- اصل برائت انسان‌

خداى متعال مى فرمايد:

أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى* وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى «نجم، 38- 39».

«كه هيچ كس بار گناه ديگرى را بردوش نمى گيرد- واينكه انسان بهره اى جز سعى وكوشش او خود ندارد».

رهيافت وحى:

سخن از برائت متهم پيش از اثبات جرم وسخن از اينكه هر كس مسؤوليت عملكرد خود را تنها خود به عهده مى گيرد واينكه نمى توان گناه كسى را بر دوش ديگرى انداخت، مگر اينكه نفر دوم خود كوتاهى كرده باشد كه بايد گناه آن را به اندازه كوتاهى اش به گردن گيرد، درپى سخن از مسؤوليت انسان وحد ومرز آن خواهد آمد.

احكام:

1- هيچ كس گناه ديگرى را به عهده نمى گيرد. از اين رو بايد گفت مجازات هاى دسته جمعى اى كه توسّط نظامهاى ستم پيشه صورت مى گيرد نامشروع هستند. برخى از اين مجازاتها عبارتند از:

الف: تحريم اقتصادى تمام ملّت، براى واداشتن فرزندان آن ملت بر مخالفت با نظام حاكم در آن كشور.

ب: تحت تعقيب قرار دادن خويشان يك متّهم به جرم نزديكى با وى.

2- تا زمانى كه جرم فرد مظنونى بر مبناى احكام قضايى درستى ثابت نشده باشد، نمى توان جرمى را به وى نسبت داد.

3-