كارمندان‌

2- حديث در آغاز از «كارگزاران حكومتى» سخن به ميان مى آورد، كه اين امر اهمّيت اداره حكومت وامور سياسى وهمچنين تاثير شگرف صلاح وفساد امور سياسى ونظام ادارى بر صلاح وفساد جامعه را نشان مى دهد.

3- در اين حديث عهده دار شدن مناصب وكارهاى دولتى در حكومتهاى مشروع، جايز شمرده شده وبه دست گيرى اينگونه مشاغل توسّط كارمندان، به پايبندى دقيق وفرمانبردارى بى كم وكاست از آموزه هاى حكومتى صادره از حاكم عادل، مشروط دانسته شده است.

زيرا تنها انتساب فرد به حكومت مشروع وعادل، موجب تصحيح تمام افعال وى نمى شود، بلكه كارمندى حاكم عادل در صورتى صحيح است كه انسان در تمام كارهايش عدالت را رعايت كند واز روى هواى نفس عمل نكند.

4- وامّا در مورد كارمندى حكومت ستمگر، در اين روايت، تعامل با اين حكومتها در زمينه امور حكومتى وولايى، يعنى در زمينه تقويت حكومت ايشان وحمايت از ايشان، ناروا وحرام دانسته شده است.

از همين رو امام (ع) اينگونه مى فرمايند:

«لأنَّ كلّ شى‌ء من جهة المعونة له معصية كبيرة من الكبائر.»

«چرا كه هر امرى از جهت يارى حاكم ظالم، گناهى بزرگ واز گناهان كبيره است.»

5- در اين روايت همچنين، كارمندى وخدمتگزارى حاكمان جاير، در صورت ناچارى وضرورت، همچون ضرورتى كه باعث حليّت خوردن خون ومردار مى شود، جايز شمرده است. «بى گمان در اين باب، استثناهاى ديگرى نيز وجود دارند كه از قواعد كلّى شريعت به دست مى آيند، وبه خواست خدا در جاى خود از آنها سخن خواهيم گفت.»

بازرگانى‌

6- اصل حليّت بازرگانى وداد وستد را مى توان از اين حديث برداشت كرد. البتّه اين حليّت تا جايى است كه هر يك از تجارتها براى مردم سودمند باشند وصلاح ومنفعت معيشتى آنها را در بر داشته باشند.