پيش درآمد:

سخن امام صادق (ع) در باب فعاليتهاى اقتصادى‌

در كتب روايى، حديث مفصّلى‌ [1] از امام صادق (ع) پيرامون فعّاليتهاى اقتصادى، گونه هاى مختلف آن وكسبهاى جايز وحرام روايت شده است.

در اين حديث منابع درآمد به چهاربخش تقسيم مى شود:

1- ولايت «استخدام وكار در حكومت».

2- تجارت «فرآيند مبادله كالا».

3- صنعت وپيشه ورى.

4- اجاره وكارمزد «يا فروش خدمات».

از آن رو كه اين حديث پايه هاى فعاليت اقتصادى واحكام منابع درآمد را روشن مى سازد، در آغاز، متن حديث را آورده وسپس احكام شرعى را از آن استخراج مى كنيم.

منابع درآمد:

اوّلين امرى كه امام (ع) در اين حديث يادآور مى شوند، اشاره به گونه هاى جايز وحرام كسب است. اين امر نشان مى دهد كه شريعت، عرصه اقتصاد را واننهاده، بلكه احكام وقانونهايى را براى آن قرار داده است.

امام (ع) در پاسخ پرسشى در باب معيشت مردم، اينگونه مى فرمايند:

«جَمِيعُ الْمَعَايِشِ كُلِّهَامِنْ وُجُوهِ الْمُعَامَلَاتِ فِيمَابَيْنَهُمْ مِمَّايَكُونُ لَهُمْ فِيهِ الْمَكَاسِبُ أَرْبَعُ جِهَاتٍ وَيَكُونُ مِنْهَا حَلَالٌ مِنْ جِهَةٍ، حَرَامٌ مِنْ جِهَةٍ.