وَذلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنْتُم بِرَبِّكُمْ أَرَدَاكُمْ فَأَصْبَحْتُم مِنَ الْخَاسِرِينَ‌ [1]» [2].

«آخرين بنده را فرمان مى‌شود كه به آتش برده شود، پس ملتفت مى‌شود و خداوند عزّ و جلّ مى‌گويد: شتاب كنيد. چون او رابياورند خداوند به او مى‌گويد: اى بنده من براى چه التفات كردى؟ عرض مى‌كند: پروردگارا! من اين چنين به تو گمان نداشتم. خداوندمى‌فرمايد: پس گمانت به من چه بوده است؟ مى‌گويد: گمانم اين بود كه خطايم را بيامرزى و مرا داخل بهشت كنى. خداوند مى‌فرمايد: اى‌فرشتگانم سوگند به عزّت و جلال و رفعت مكانم، اين شخص در تمام زندگى‌اش هرگز ساعتى به من گمان نيك نداشته است و اگر يك‌ساعت از زندگى‌اش به من گمان نيك داشت او را به آتش نمى‌ترساندم. دروغ او را بپذيريد و او را داخل بهشت كنيد.»

پس امام صادق‌عليه السلام فرمود:

«بنده‌اى به خدا گمان نيك نكند مگر اينكه خداوند بر وفق گمانش با او رفتار كند، و گمان بد نكند به او مگر اينكه خداوند مطابق‌گمانش با او برخورد نمايد، و اين است سخن خداوند كه مى‌فرمايد: «آرى اين گمان بدى بود كه درباره پروردگارتان داشتيد و همان‌موجب هلاكت شما گرديد، و سرانجام از زيانكاران شديد.»

تمرين نفس به طاعت، صبر و تقوا

نفس مانند حيوان سركش و چموشى است كه اگر به حالش رها كنى به هيجان آمده و خود را هلاك مى‌گرداند، ولى بايد آن را بانكوهش، سرزنش و تهديد، تأديب نمايى و به اطاعت خدا وپيامبر او و صبر در اطاعت و تقواى الهى تمرين و عادت دهى. پيامبران‌الهى و پيشوايان دين‌به همين ترتيب سفارش كرده‌اند و اكنون بياييد با گوش شنوا قلب بيدار وآگاه، پاره‌اى از اين سفارشها را باهم بخوانيم:

1- پيامبر خدا فرمود:

«من مقت نفسه دون مقت الناس، آمنه اللَّه من فزع يوم القيامة

» [3].

«هر كس كه بر نفس خود خشم كند بى‌آن كه بر مردم خشم گيرد، خداوند او را از هراس روز قيامت ايمن گرداند.»

2- حسن بن جهم مى‌گويد: شنيدم امام رضاعليه السلام مى‌فرمود: